Opningstale ved Sjømatkonferansen - Bergen 9. oktober 2007

Statssekretær Vidar Ulriksen, Fiskeri- og kystdepartementet

Kjære sjømatvenner!

Takk for invitasjonen til å opne årets Sjømatkonferanse. Eg vil gi honnør til Norsk Sjømatsenter som i samarbeid med Nasjonalt institutt for ernærings- og sjømatforsking (NIFES) arrangerer konferansen. Vi treng slike møteplassar der ulike delar av sjømatnæringa, forskarar og myndigheiter kan møtast for å snakke saman og få inspirasjon til vidare arbeid og utvikling.

Trendar, helse og framtidas forbrukarar er stikkord for årets konferanse. Eg vil snakke mest om fisk og helse, men óg knyte nokre kommentarar til andre tema. Eg legg naturleg nok mest vekt på myndigheitene sitt syn og myndigheitene sitt ansvar, medan vi utover dagen vil få høyre korleis verda ser ut både frå næringa og frå forskinga.

Norske myndigheiter brukar store ressursar på å dokumentere helsefordelar og eventuelle ulemper ved å ete fisk og annan sjømat. Arbeidet skjer bl.a. gjennom NIFES og Vitskapskomitéen for mattryggleik. For myndigheitene er det viktig å sikre at folk får tilbod om matvarer som er sunne og ikkje har skadelege effektar. Dette forskingsarbeidet er i tillegg viktig dokumentasjon for sjømatnæringa, og det gir god drahjelp i marknadsføringa av norsk fisk. Næringa møter stadig større krav til dokumentasjon av mattryggleik, og då er det viktig at vi har sterke og uavhengige forskingsinstitusjonar som har godt ord på seg internasjonalt.

Eg vaks opp og bur (i helgene) i eit lite øysamfunn utafor Florø som heiter Batalden. Det ligg ytst i havgapet utanfor Florø, og eg brukar å seie at dei næraste naboane i vest bur på Shetland. Folk har gjennom generasjonar levd av det som havet kan gi, og sjølvsagt av fisken – både som næring og mat. Eg er sjølv fiskar av yrke og er sjølvsagt godt vant når det gjeld kvaliteten på fisk. Heime lærde vi å bli glade i fisk og sjømat i mange forskjellige variantar, og eg vil framleis helst ha fisk til middag dei fleste dagane i veka.

Det har til alle tider vore naturleg for kystbefolkninga å hauste av naturens ressursar. Det er kjekt å sjå at forskinga i dag kan bekrefte det vi alltid har trudd, at det er sunt å ha mykje sjømat i kosthaldet!

For det er ingen tvil om at fisk er bra for helsa. Sjømat er generelt ei svært god kjelde til protein, vitamin, sporelement og fleirumetta feitt (omega-3 feittsyrer). I tillegg er det fleire ting som tyder på at sjømat også inneheld ei rekkje andre helsefremjande komponentar. NIFES har blant anna gjort forsøk som viser at fiskeprotein reduserer insulinresistens og overvekt, og andre studiar viser at inntak av laks har ein positiv effekt for hjartepasientar.  Sjømat representerer derfor eit naturlig alternativ til ei rekkje helsekost-produkt og pillar. Eg er opptatt av at vi ikkje må erstatte sjømaten med omega-3 tablettar, men heller supplere med tablettar – om det er naudsynt. Opplevinga av å vere mett og god får vi aldri ved å ete tablettar, men av fisk vert ein mett på ein god måte.

I tillegg til å få fram dokumentasjon om helseeffektar av å ete sjømat, er det myndigheitene sitt ansvar gjennom lover og forskrifter å sikre forbrukarane trygg mat. Her har Mattilsynet ei sentral rolle både i utforminga av regelverk, og i å handheve regelverket. Det er likevel viktig å hugse at sjølv om myndigheitene har eit overordna ansvar for å sikre trygg mat, er den enkelte næringsutøvaren i alle høve ansvarleg for dei produkta han sel.

Vi ønskjer at maten i tillegg til å vere trygg, også skal vere sunn. Regjeringa har derfor utarbeidd ein handlingsplan for betre kosthald i befolkninga. Handlingsplanen, som har fått namnet ”Oppskrift for eit sunnare kosthald”, har som hovudmål å endre kosthaldet i tråd med tilrådingane frå helsemyndigheitene. Planen legg vekt på å gjere det enklare å velje sunt, og styrke kunnskapen om mat, kosthald og ernæring.

Sjømatkonsumet i den norske befolkninga aukar, men det er framleis lågare enn då eg vaks opp. Barn, ungdom og unge vaksne et også vesentleg mindre fisk enn dei av oss som er litt eldre. Ei av tilrådingane frå helsemyndigheitene er derfor å auke forbruket av fisk og annan sjømat. Handlingsplanen, som gjeld perioden frå 2007 til 2011, set som mål at 20 prosent fleire skal ete fisk til middag minst ein gong i veka, og ein tilsvarande auke for dei som et fiskepålegg minst to gonger i veka.

Fiskeri- og kystdepartementet har saman med Eksportutvalet for fisk og Helse- og omsorgsdepartementet, i år løyvd pengar til aktivitetar som skal medverke til auka konsum av fisk. Både i barnehagar og på skular vil det bli aktivitetar for å auke kunnskapen hos barn og lærarar. I tillegg skal det lagast informasjonsmateriell som gjer greie for korleis ein styrkjer si eiga helse gjennom å ete sjømat.

Om det skal vekse opp fleire fiskeelskarar trur eg at det er viktig å leggje vekt på at fisk ikkje berre er sunn, men også velsmakande! Ungar et meir enn gjerne fisk som dei likar. Og om ungane vil ha fisk, er eg trygg på at også foreldra vil ete meir sjømat. Dette vart nyleg skildra i ein artikkel på kyst.no der Eksportutvalet for fisk presenterte resultata frå ei stor marknadsundersøking i Frankrike. Der kom det fram at det er ungane som spør etter laks. Dei likar fargen, laksen er lett å ete og dei meiner han har mindre bein enn annan fisk.

Marknadsundersøkinga var i det store og heile svært oppløftande for norsk sjømat. Franske konsumentar ser på nordmenn som eit folk som lever i pakt med naturen, og som leverer sunn og trygg sjømat i marknaden. Ein slik omtale forpliktar, og det er viktig at både næringa og myndigheitene greier å leve opp til ryktet vårt.

Dagens forbrukarar ønskjer seg ferske sjømatprodukt i stadig aukande grad, og dei er villige til å betale ein høgare pris for ferske enn for frosne varer. Vi har kort avstand til rike fiskeressursar og kort avstand til dei store europeiske marknadane. Denne plasseringa gir oss store mulegheiter til konkurransefortrinn og auka verdiskaping. Noreg er eit høgkostland og kan ikkje konkurrere med lågkostland i produksjon av dobbeltfrosne filetar, men ferske torskefiletar er det derimot ikkje muleg å produsere i Kina for leveranse i Europa.

I havbruksnæringa er det sjølvsagt at dei kan levere ferske kvalitetsprodukt året rundt, men for den delen av næringa som nyttar vill fisk er dette ei utfordring. Fisken vandrar i havet og er ikkje alltid like lett å fiske på dei tider av året som forbrukarane skulle ønskje. Dette kan vi ikkje endre, men – vi ønskjer å gi fiskerinæringa rammevilkår som set næringa i stand til betre å utnytte konkurransefortrinnet vi har som ferskfisknasjon. Korleis dette skal gjerast er konkretisert i regjeringa sin ferskfiskstrategi som vart presentert på Husøy-dagane i slutten av august.

Ferskfiskstrategien skal medverke til:

1. Jamnare tilførsel av råstoff gjennom heile året
2. Høg kvalitet på råvare og sluttprodukt
3. Meir samarbeid mellom havbruksnæringa og fiskerinæringa

Jamnare tilførsel av råstoff skal vi få til ved å leggje til rette for levandelagring og ved å stimulere til auka satsing på oppdrett av torsk og andre marine artar.

For å lukkast i ferskfiskmarknaden må vi ha fisk av svært god kvalitet. Førsteklasses kvalitet krev førsteklasses behandling – frå fisken vert fanga og heilt fram til forbrukaren. I juli i år gjennomførte Forbrukarrådet ein omfattande test av kvaliteten på fisk i norske fiskediskar. Resultatet var heller nedslåande. Berre halvparten av dei innkjøpte fiskestykka heldt god kvalitet. Slik skal det ikkje vere!

For å fremme kvalitet i alle ledd og gjere det enklare for forbrukaren å vite kva han kjøper, ønskjer vi å innføre merkekrav til fisk som vert omsett til forbrukarar i Norge. Forbrukaren vil då kunne sjå når fisken er fanga eller slakta. Eksportutvalet for fisk har i tillegg utforma kvalitetsstandardar – med merkeordningar – for fleire artar. Dette er eit viktig arbeid og vi ser fram til at kvalitetsmerkeordninga vert utvida til å omfatte fleire ferske sjømatprodukt. Fiskeri- og kystdepartementet vil også etablere eit kvalitetsforum med representantar frå fiskarane, fiskeindustrien, handelsleddet og styresmaktene for å sikre eit godt samarbeid på kvalitetsområdet.

Det tredje hovudpunktet i ferskfiskstrategien er samspel og samarbeid. Havbruksnæringa har verdifull erfaring, infrastruktur og kompetanse for å kunne utvikle fangstbasert havbruk. Vi meiner at det ligg eit stort potensial i å forbetre samspelet mellom fiskeflåten, fiskeindustrien og oppdrettssektoren. Eit godt samspel vil hjelpe villfisknæringa til å kunne levere ferske kvalitetsprodukt året rundt, og vil også medverke til at kapasiteten i foredlingsindustrien og på slakteria og mottaksanlegga vert betre utnytta.

Som ein internasjonalt leiande fiskeri- og havbruksnasjon har Noreg eit ansvar for å stimulere til utvikling av ny kunnskap om ernæringskvalitet og helseeffektar av sjømat. Ein viktig del av dette er å leggje til rette for formidling av slik kunnskap til opinionen både nasjonalt og internasjonalt. Departementet  vil derfor arrangere ein internasjonal vitskapleg konferanse om Sjømat og helse i Bergen i mai 2008. Målet er at konferansen skal være nyttig både for myndigheiter, næring og forbrukarar i inn- og utland. NIFES er ansvarleg for programmet, og er også vårt kompetansesenter innanfor sjømat og ernæring. Konferansen neste år er ei oppfølging av den første Sjømat og helsekonferansen som var halden i Washington i 2005.

Skal eg oppsummere, vert det slik:

Vi meiner at det er positivt for folkehelsa om folk et meir fisk. Helsefordelane ved sjømat er då også godt dokumenterte gjennom ei rekkje vitskapelege studiar. Norge rår over nokre av dei rikaste fiskeressursane i verda og har ein kyst som gir nær optimale forhold for havbruk. Samtidig har vi ein fiskeflåte, ein fiskeindustri og ei havbruksnæring som ligg heilt i front internasjonalt. Dette gode utgangspunktet kombinert med at befolkninga både i Norge og i utlandet stadig ønskjer meir sjømat, gjer at vi har alle mulegheiter for å lukkast.

Eg ønskjer at denne positive ståstaden skal vere utgangspunktet for dagen i dag, og erklærer med dette Sjømatkonferansen 2007 for opna!