5 Fisket etter avtalane i 2020 og 2021

Dette kapittelet gjer greie for hovudtrekka i fisket etter avtalane Noreg hadde med andre land i 2020 og 2021. Hovudvekta er lagd på norsk utnytting av avtalane og i kva grad partane som får tildelt kvotar i havområda under norsk jurisdiksjon, faktisk nyttar desse kvotane, og verdien av fisket etter avtalane.

Det går generelt godt i den norske fiskerinæringa, trass koronapandemien som slo inn i 2020, og norske fiskarar nyttar generelt kvotane godt. For dei kommersielt viktigaste bestandane blir kvotane nytta så godt som fullt ut, jf. tabell 5.1. For mange fiskeartar er det innført kvotefleksibilitet over år, dette gjeld mellom anna torsk, hyse, sei, norsk vårgytande sild, kolmule, sild sør for 62° N og makrell. Samanlikningar mellom kvotar og fangst i dei enkelte åra vil difor vere misvisande. Fiskeslaga dette gjeld, er markert i fotnotane i tabellane i dette kapittelet. Innføring av kvotefleksibilitet over år har gjort at kvotane i dei fleste tilfella blir fullt utnytta av alle partar. Variasjon i kvoteutnytting kan til dømes reflektere fiskeflåten si tilpassing til prisvariasjon over år, prioritering av annan aktivitet eller dårlege fangstforhold.

For dei bestandane som vi deler med Russland, nyttar Noreg kvotane stort sett godt. Som følgje av koronaviruspandemien og utfordringar med å nytte torskekvoten innanfor avtalen om 10 prosent kvotefleksibilitet bestemte partane som eit eingongstilfelle å opne opp for inntil 15 prosent kvotefleksibilitet når det gjeld overføring av torskekvote frå 2021 til 2022. Russland fiskar store delar av kvotane sine i norsk økonomisk sone og i fiskevernsona ved Svalbard.

Noreg nyttar kvotane på fellesbestandane i Nordsjøen godt med unntak av hyse og raudspette. Torskebestanden er i nedgang, og kvoten for 2020 vart halvert samanlikna med kvoten i 2019 og gjekk videre ned med 13 prosent frå 2020 til 2021. Når det gjeld seibestanden i Nordsjøen, minkar denne. Kvoten for 2021 er 26 prosent lågare enn kvoten for 2020, og kvoteutnyttinga fall frå 97 prosent i 2020 til 68 prosent i 2021.

Ifølgje offisiell fangststatistikk har EU dei seinare åra hatt relativt god utnytting av dei fleste fellesbestandane i Nordsjøen, det same gjeld kvotane dei har i norsk sone nord for 62° N.

Med unntak av hyse og kviting har Sverige nytta kvotane sine, som dei får ut frå nabolandsavtalen i norsk økonomisk sone, godt.

I 2021 vart Storbritannia ein eigen part i forhandlingane om forvaltinga av fiskebestandar i Nordsjøen, og britisk sone ellers. Dette medførte at EUs andel i fellesbestandar vart redusert, og at tradisjonelle bytteartar vart på britiske hender. Noregs andel i fellesbestandane i Nordsjøen heldt seg uendra. Dermed er det store reduksjonar i EU-kvotane i 2021 samanlikna med 2020. Noreg og Storbritannia vart ikkje einige om byte- eller adgangsavtale for 2021, slik at norske fartøy ikkje fekk moglegheit til å fiske i britisk sone, og vice versa. Det norske fisket i Skagerrak har dei siste åra i hovudsak vore konsentrert om reker, medan EU har fiska mest av artane torsk, raudspette, sild og reker i Skagerrak. I EU-farvatna vart dei norske kvotane av dei fleste viktige bestandane godt nytta.

Hovudfiskeriet til Noreg i Færøysona er brosme og lange/blålange. Norske fartøy har for første gong på fleire år nytta kvotane av lange/blålange fullt ut i 2020, og det norske fisket vart stoppa tidleg på hausten. I 2021 var utnyttinga av kvotane i Færøysona lågare, noko som truleg skriv seg frå at lineflåten hadde utfordringar med å utnytte torske- og hysekvotar i Noregs økonomiske sone. Færøyane har fiska mesteparten av kvotane sine på torsk og sei i NØS begge åra. Hysekvoten vart dårleg nytta i 2020. Når det gjeld pelagiske fiskeri, har dei god tilgang i andre soner.

Noreg har hatt godt utbyte av kvotane i Grønland si sone i 2020 og 2021. Det same har Grønland i NØS nord for 62° N. Dei siste åra har det norske fisket ved Grønland vore regulert gjennom fleire rulleringsordningar. Grønland har fiska med to fartøy dei to siste åra.

Forstørr bilete

Foto: Jørgen Ree Wiig, Fiskeridirektoratet

Norske fartøy har nytta kvotane på botnfisk ved Island godt dei seinaste åra. Dei siste åra har dette fisket vore regulert gjennom ei rulleringsordning basert på loddtrekking blant fartøy som har meldt seg på til dette fisket. Island har tradisjonelt nytta torskekvoten som dei er tildelt i NØS nord for 62° N, godt, samstundes som dei i stor grad utnyttar det kvantumet som kan fiskast som bifangst.

Alle kyststatane har nytta kvotane sine av dei pelagiske artane norsk vårgytande sild, kolmule og makrell godt. Sett bort frå sesongane då det ikkje vart opna for fiske (2018–2019 og 2019–2020), har Noreg dei siste åra nytta heile loddekvoten sin ved Island, Grønland og Jan Mayen. Dette har mellom anna samanheng med at Noreg dei siste åra har hatt full sonetilgang til islandsk sone. Sesongen 2020–2021 vart det svært stor etterspurnad etter lodde, noko som førte til rekordhøge prisar for fiskeflåten. Sesongen 2021-2022 hadde Noreg ein svært høg kvote. Mykje dårleg vêr og strenge restriksjonar i islandsk sone gjorde at Noreg ikkje tok heile kvoten denne sesongen. Det har ikkje vore opna for loddefiske i Barentshavet i 2020 og 2021.

Tabell 5.2 gjev eit oversyn over verdien av dei viktigaste fiskeria i Noreg. Her ser vi på det einskilde fiskeri, og ikkje berre på verdien av den einskilde kvoteavtalen. Noreg får til dømes kolmule i kyststatsavtalen om kolmule, men òg i den bilaterale avtalen med EU. Vi ser at torsken i Barentshavet utgjer om lag halvparten av verdien av fiskeria i tabell 5.2, medan makrellen står for cirka 18 prosent av verdien. Dette vil variere som følgje av endringar i kor store både kvotane og prisane er.

5.1 Verdien av fisket

Det er fleire faktorar som påverkar verdien av det norske fisket, som kvotar, prisen på råstoff, valutasvingingar og handelspolitikk. Generelle utviklingstrekk i samfunnet har òg mykje å seie for fiskeria, som den teknologiske utviklinga, den generelle økonomiske utviklinga og demografiske trendar. Det går generelt godt i den norske fiskerinæringa, trass koronapandemien som slo inn i 2020. I 2021 eksporterte Noreg villfanga fisk og fiskeprodukt for 35,1 milliardar kroner, som vart ny rekord.

Dette delkapittelet gjer greie for hovudtrekka i utviklinga av verdien på kvotane for dei viktigaste fiskeslaga over tid og med vekt på perioden 2019–2021. Hovudtrekka i utviklinga av lønnsemda i den norske fiskeflåten generelt, og for fartøygruppene i lønnsemdsgranskinga spesielt, blir også presenterte.

Innan botnfiskeria er det fiskeartane torsk, hyse, sei og reke som er dei kommersielt viktigaste, medan det innan pelagiske fiskeri er artane sild, makrell, kolmule og lodde som er kommersielt viktigast.

5.1.1 Verdien av kvotane for norske fiskarar

For å finne verdien av kvotane som norske fiskarar kan fiske på etter avtalane, har vi først funne oppnådd gjennomsnittspris for fiskar per kilo fisk rundvekt1 som er omsett. Denne bruker vi så som verdi per kilo kvote som er oppgjeven i dei enkelte reguleringsforskriftene. Det vi ser på her, er førstehandsverdi på fiskeslaga og ikkje den verdien fisken kan generere i form av vidaresal og ringverknader.

5.1.1.1 Torsk og hyse

For både torsk og hyse har kvoteverdien auka over heile perioden frå 2010 til 2021. Auken i kvoteverdien frå 2019 til 2021 er størst for hyse. Kvotane har auka relativt mykje for begge fiskeslaga i perioden 2019–2021, medan prisen er redusert og relativt mest for torsk. Frå 2020 til 2021 auka kvoteverdien for hyse, medan kvoteverdien for torsk vart redusert med 1,6 prosent.

Forstørr bilete

Forstørr bilete

5.1.1.2 Sild, makrell og kolmule

For makrell, sild og kolmule var både kvotar og kvoteverdiar høgare i 2021 enn i 2010. Medan det for norsk vårgytande sild (NVG-sild) så vidt var høgare kvoteverdi i 2010 enn i 2021.

For sild i Nordsjøen og Skagerrak har prisen vore varierande over heile perioden, og etter nokre år med stiging vart prisen igjen redusert frå 2020 til 2021. Kvoteverdien var i 2021 på same nivå som i 2019, sjølv om kvoten i 2019 var på eit høgare nivå enn i 2020.

Forstørr bilete

Målt i 2021-verdi var 2016 året med høgast gjennomsnittspris for NVG-sild, med kr 8,48. Lågast gjennomsnittspris var det i 2010 med kr 3,67. I 2021 var førebels gjennomsnittspris kr 6,42. Kvoteverdien har stige etter 2018. Auken frå 2019 til 2020 kom på grunn av auka pris, og auken frå 2020 til 2021 kom som ein kombinasjon av auka kvote og høgare pris.

Forstørr bilete

Prisen for makrell har variert mykje i perioden. Prisen har blitt redusert frå 2019 til 2021 og var i 2021 på kr 10,34. På grunn av auka kvote gjekk kvoteverdien likevel opp.

Forstørr bilete

Etter fleire år med stigande pris vart prisen på kolmule redusert frå 2020 til 2021. Kombinert med redusert kvote frå 2020 til 2021 vart kvoteverdien nærare halvert til 624 millionar kroner.

Forstørr bilete

5.1.2 Lønnsemda i den norske fiskeflåten

Fiskeridirektoratet samlar kvart år inn opplysningar om lønnsemd og arbeidsinnsats frå den norske fiskeflåten. Alle registrerte fiskefartøy som har hatt ei fangstinntekt over ei minimumsgrense, som varierer etter storleiken på fartøya, inngår i lønnsemdsgranskinga. Desse fartøya står for rundt 90 prosent av den totale fangstinntekta i dei norske fiskeria.2 I Noreg har vi hatt lønnsemdsgranskingar sidan 1950, men den første tida berre for utvalde fartøygrupper og ikkje årleg. Sidan 1966 er lønnsemdsgranskingane gjennomførte årleg og etter kvart for heile fiskeflåten. I lønnsemdsgranskinga er det to ulike nøkkeltal som seier noko om lønnsemda – driftsmargin og totalkapitalrentabilitet. Nøkkeltalet driftsmargin viser kor mange kroner ein har tent per 100 kroner omsett, medan nøkkeltalet totalkapitalrentabilitet gjev uttrykk for avkastninga til den totale kapitalen. Desse to nøkkeltala viser same trend, men sidan totalkapitalen har auka over tid, har også betre lønnsemd ført til mindre utslag på totalkapitalrentabiliteten enn på driftsmarginen. I figurane under har vi valt å vise lønnsemda i form av nøkkeltalet driftsmargin.

Dei underliggjande årsakene til den positive lønnsemdsutviklinga i perioden sett under eitt er fleire. Fleire av dei viktigaste fiskebestandane våre har vore i langt betre tilstand på 2000-talet enn dei var i 1990-åra. Samstundes er talet på merkeregistrerte fiskefartøy redusert, noko som bidreg til reduserte kostnader og auka produktivitet.

Auka kvotar av viktige kommersielle artar som torsk, hyse og sei innanfor botnfiskeria og sild, makrell og kolmule innanfor pelagiske fiskeri har vore vesentleg for at den norske fiskeflåten i dag har god lønnsemd. Samstundes er det ikkje kvotane aleine som gjev god lønnsemd. Noreg er ein betydeleg eksportør av fisk – over 90 prosent av det vi haustar, blir eksportert. Situasjonen i marknadene og prisendringar på kommersielt viktige fiskeslag har også stor verknad for korleis lønnsemda i den norske fiskeflåten endrar seg.

Figur 5.8 viser utviklinga i driftsmargin for den norske fiskeflåten frå 1980 til 2020. Driftsmarginane i 2019 og 2020 var saman med 2011 og 2016 dei høgaste som er målte. Førebelse tal for 2021 viser at fangstverdien for norske fartøy var på same nivå som i 2020.

Forstørr bilete

¹ Driftsmargin = (driftsresultat/driftsinntekter) * 100. Driftsmarginen gjev uttrykk for storleiken på inntening for kvar 100 kr seld.

Innan pelagisk sektor har fangstverdien vore rekordhøg i 2020 og 2021, medan fangstverdien innan torskesektoren var 6 prosent lågare i 2021 enn i 2020. Korleis dette vil slå ut på lønnsemda, er vanskeleg å seie, då det totale kostnadsbiletet for 2021 ikkje er klart på noverande tidspunkt.

Medan figur 5.8 viser utvikling i lønnsemd samla sett tilbake til 1980, viser figur 5.9 utviklinga i lønnsemd innan botnfiskeri og pelagiske fiskeri for perioden frå 2010 til 2020.

Forstørr bilete

Innan botnfiskeria er torsk, hyse, sei og reke viktige kommersielle artar, medan innan dei pelagiske fiskeria er artane sild, makrell, kolmule og lodde som er kommersielt viktigast. Driftsmarginen innan dei pelagiske fiskeria har over tid vore høgare enn driftsmarginen innan botnfiskeria. Også i 2020 var driftsmarginen innan dei pelagiske fiskeria høgare enn for botnfiskeria, og avstanden auka.

Det er store variasjonar i lønnsemd mellom fartøy innan ei flåtegruppe og mellom flåtegrupper. Figur 5.10 og 5.11 viser utviklinga i driftsmargin for høvesvis utvalde kystfiskegrupper og havfiskegrupper for åra 2010 til 2020. Det har tradisjonelt vore ringnotsnurparar og torsketrålarar som har oppnådd høgast driftsmargin. Dei siste åra har også dei pelagiske trålarane hatt høg driftsmargin, og i 2019 og 2020 var det denne fartøygruppa som oppnådde den høgaste driftsmarginen. Kystfiskefartøya og den konvensjonelle havfiskeflåten ligg noko lågare i driftsmargin.

Forstørr bilete

Forstørr bilete

Boks 5.1 Utviklinga i dei norske fiskeria sidan etterkrigstida

Det årlege fangstkvantumet har variert naturleg med biologiske variasjonar og tilhøyrande kvotar. Enkelte periodar er sterkt påverka av kollaps i bestanden av norsk vårgytande sild og den sterke nedgangen i torskebestanden i 1980- og 1990-åra. Etter ein liten auke etter krigen har talet på fiskarar og fiskefartøy blitt redusert som følgje av auka effektivitet på grunn av teknologisk utvikling og ein styrt struktureringspolitikk. Dette har gjeve ein betydeleg produktivitetsvekst i fiskeria og syner at fangst per fiskar har auka frå under 10 tonn per fiskar i 1945 til over 220 tonn i 2021. Den største auken i fangst per fiskar finn stad dei siste 30 år, frå om lag 60 tonn i 1990 til vel 220 tonn per fiskar i 2021. Det utgjer ein produktivitetsvekst på meir enn 280 prosent i perioden, eller ein jamn årleg auke på 4,5 prosent.

Forstørr bilete

5.2 Tosidige avtalar

5.2.1 Noreg – Russland

Noreg har i all hovudsak ei høg utnytting av kvotane på dei fiskebestandane vi forvaltar saman med Russland. Noreg har god tilgang på desse bestandane i eiga sone, og vi nyttar difor lite av sonetilgangen vi har i den økonomiske sona til Russland. Justert for kvotefleksibilitet ligg utnyttingsgraden på 100 prosent for torsk og hyse, bortsett frå at utnyttingsgraden på hyse var på 80 prosent i 2021. Dette kjem i all hovudsak av høg torskekvote og at den kystnære flåten har utfordringar med tilgangen til hysebestanden. Fiskeridirektoratet har justert reguleringa i løpet av åra ved å innføre høg overregulering og fritt fiske for å leggje til rette for at norsk hysekvote kan nyttast fullt ut. Noreg utnytta kvotane på snabeluer og blåkveite godt i begge åra.

Russland utnyttar også kvotane sine godt. Dei fiskar betydelege delar av sine kvotar av torsk, sei, steinbit og uer i norsk økonomisk sone. Når det gjeld det russiske fisket av norsk vårgytande sild, fiska dei derimot ein svært liten del i norske farvatn. Årsaka til dette var dårleg tilgang på sild i norske farvatn og at silda oppheldt seg store delar av hausten i internasjonalt farvatn.

5.2.2 Noreg – EU – Storbritannia

I 2021 vart Storbritannia ein egen part i forhandlingane om forvaltinga av fiskebestandar i Nordsjøen, og øvrig britisk sone. Dette medførte at EUs andel i fellesbestandar vart redusert, og at tradisjonelle byteartar vart på britiske hender. Noregs andel i fellesbestandane i Nordsjøen heldt seg uendra. Dermed er det store reduksjonar i EU-kvotane i 2021 samanlikna med i 2020. Noreg og Storbritannia vart ikkje einige om byte- eller tilgangsavtale for 2021, slik at norske fartøy ikkje fekk moglegheit til å fiske i britisk sone, og vice versa. Tabell 5.9 viser Storbritannias fangstar av fellesartane i Nordsjøen i 2021.

Tabell 5.10 viser fangstmoglegheitene for norske fartøy i EU-sona. For fleire artar kan kvoten også fiskast i NØS eller i internasjonalt område. Det er til dømes tilfellet med kolmule, makrell og fellesbestandane i Nordsjøen. Avvik kan komme av at fisken er vanskeleg tilgjengeleg, eller av at det er lita interesse for å fiske arten. I EU-farvatna vart dei norske kvotane av dei fleste viktige bestandane godt nytta.

Noreg får også kvotar i grønlandsk farvatn gjennom forhandlingane med EU, jf. tabell 5.10. Tradisjonelt har blåkveitekvoten på Vest-Grønland vore best nytta, men dei siste åra har også blåkveitekvoten på Aust-Grønland vore nytta. Dei siste åra har det vore lita interesse for å fiske reker, dette på grunn av at det har vore vanskeleg å finne denne arten.

Tabell 5.11 viser EU sine kvotar og fangstar i norske havområde. I NØS i Nordsjøen er kvotar både i 2020 og 2021 sette saman av fleire kvoteavtalar: avtalen mellom EU og Noreg, avtalen mellom Sverige og Noreg, «kolmuleavtalen», «makrellavtalen» og den bilaterale sonetilgangsavtalen mellom EU og Noreg.

Fisket i Skagerrak og Kattegat

I Skagerrak og Kattegat har EU dei siste åra nytta best kvotane på torsk, sild og reker. Det er i hovudsak Danmark og Sverige som fiskar på desse kvotane, men andre EU-land har mindre kvotar for enkelte artar. På eige grunnlag kvoteregulerer EU òg andre bestandar enn dei det er fastsett kvotar på gjennom avtalen om regulering av fiskebestandane i Skagerrak og Kattegat.

Det norske fisket i Skagerrak har i hovudsak vore konsentrert om reker og sild. Noreg har til dømes ein ganske stor kvote på kystbrisling som blir lite nytta. Dette fiskeriet har vore eit kombinasjonsfiskeri av brisling og sild som har funne stad på dei tradisjonelle felta i Oslofjorden. Tabellane 5.12 og 5.13 viser kvotane og fangstane i Skagerrak og Kattegat i 2020 og 2021.

Noreg – Sverige

Noreg har ein nabolandsavtale med Sverige om fiskeri som gjev svenske fiskarar rett til å fiske i norsk sone i Nordsjøen. Svenske kvotar og fangstar i norske havområde i 2020 og 2021 er viste i tabell 5.14. Med unntak av hyse og kviting nyttar Sverige desse kvotane godt.

5.2.3 Noreg – Færøyane

Norske fartøy har nytta kvotane på botnfisk i færøysk sone i større grad dei siste åra, og fisket til dei norske fartøya etter botnfisk i færøysk sone vart stoppa tidleg på hausten i 2020.

Færøyane har nytta botnfiskkvotane i norske jurisdiksjonsområde godt. Færøyske fartøy har i hovudsak fiska kvoten på makrell i si eiga sone, i EU-sona og i internasjonalt farvatn dei siste åra. Dei har difor ikkje fiska noko særleg makrell i NØS nord for 62° N eller i fiskerisona ved Jan Mayen. Færøyane har ikkje hatt tilgang til å fiske kolmule i norske havområde dei siste åra.

5.2.4 Noreg – Grønland

Noreg sine kvotar og fangstar i grønlandsk sone i 2020 og 2021 går fram av tabell 5.17. I tillegg kunne norske fartøy fiske i grønlandsk sone på kvote tildelt av EU, sjå tabell 5.10.

Kvotane på torsk og blåkveite vart godt nytta. Dei siste åra har fisket vore regulert gjennom fleire rulleringsordningar. Kvoten på uer har tradisjonelt vore delt i botnlevande og pelagisk uer, men i 2021 vart Noreg ikkje tildelt kvote på pelagisk uer. Den pelagiske uerkvoten frå Grønland og EU kunne òg bli fiska i internasjonalt farvatn. Uerkvotane blir godt nytta.

Grønland sine kvotar i NØS blir som regel godt utnytta, jf. tabell 5.18. I 2020 og 2021 var det to fartøy som fiska dei grønlandske kvotane i norske havområde.

5.2.5 Noreg – Island

Norske fartøy har nytta kvotane på botnfisk ved Island godt dei seinaste åra, jf. tabell 5.19 som viser norske kvotar og fangstar i islandsk sone. Dei siste åra har dette fisket vore regulert gjennom ei rulleringsordning basert på loddtrekking blant fartøy som har meldt seg på til dette fisket. To nye fartøy får vere med i dette fisket kvart år.

5.3 Kyststatsavtalar og andre fleirsidige avtalar

5.3.1 Norsk vårgytande sild

I 2007 vart kyststatane einige om å innføre kvotefleksibilitet over årsskiftet for 2008. Denne ordninga er seinare ført vidare. Som følgje av at Færøyane hausten 2012 fremja krav om ein høgare del norsk vårgytande sild, vart det i åra 2013 og 2014 inngått firepartsavtalar mellom EU, Island, Noreg og Russland om fordeling av norsk vårgytande sild. I avtalane vart det sett av eit kvantum til færøysk fiske, i samsvar med delen deira frå 2007. Det vart ikkje semje om ein kyststatsavtale for 2015, men partane vart likevel samde om ein totalkvote i tråd med tilrådinga frå ICES. I 2016 vart det heller ikkje semje om ein avtale, men 15. januar 2016 la Noreg fram eit forslag til forvaltingstiltak i NEAFC sitt konvensjonsområde for 2016. I forslaget var det mellom anna lagt opp til ein TAC ut frå forvaltingsplanen. Tre partar røysta for, ein imot, og ein part valde å ikkje røyste. Noreg sitt forslag vart difor vedteke. For åra 2017 til og med 2021 har partane blitt samde om ein totalkvote for NVG-sild. Hausten 2020 kom Storbritannia med i forhandlingane, frå 2021 har dei fastsett eigen kvote. Det er semje mellom partane om at Storbritannia er kyststat til sild, medan EU ikkje lenger er dette.

Andelsfordelinga er det ikkje semje om, og partane set seg unilaterale kvotar. Fordelinga av kvotar for 2020 og 2021, før og etter overføringar mellom partane og overføringar over år, er gjeven att i tabell 5.21 og 5.22.

Forstørr bilete

Foto: Jørgen Ree Wiig, Fiskeridirektoratet

Vandringsmønsteret til silda endrar seg stadig. Det ser ein spesielt i 2017, 2018 og 2019 då den store silda oppheldt seg i ein lengre periode i internasjonalt farvatn. Dette gjorde at kyststatane, med unntak av Noreg og Island, fiska den største delen av kvoten sin her. Island og Noreg hadde hovudfisket i eigne farvatn. I 2020 og 2021 ser ein eit anna fangstmønster: Færøyane fiska i 2020 mesteparten av kvoten sin i islandsk sone, medan dei i 2021 fiska mest i internasjonalt farvatn, Island fiska hovudsakleg i eiga sone, medan EU og UK (frå 2021) fiska mest i NØS. Russland fiska i 2021 i hovudsak i internasjonalt farvatn, medan dei i 2021 har fiska størstedelen av kvoten sin i NØS. Grønlandske fartøy oppheld seg mest i færøyske farvatn. Noreg har dei to siste åra fiska nesten berre i eige farvatn.

5.3.2 Lodde ved Island, Grønland og Jan Mayen

Etter mange forhandlingsrundar sidan 2015 inngjekk kyststatane ein ny trepartsavtale juni 2018.

Målingar hausten 2019 på umoden lodde førte til at ICES fann grunnlag for å fastsetje ein førebels TAC på 169 520 tonn for sesongen 2020–2021. Hausten 2020 vart det gjennomført fleire loddetokt som førte til at TAC den 16. oktober vart nedjustert til 0 for så å bli auka til 21 800 tonn 16. desember 2020.

Januar 2021 gjennomførte Island nye tokt, noko som gjorde at det vart funne grunnlag for å auke TAC til 54 200 tonn den 22. januar. Islands havforskingsinstitutt fann ein feil i bestandsestimeringen som gjorde at TAC vart oppjustert til 61 000 tonn 24. januar. Norsk kvote vart berekna til 33 388 tonn lodde, og fisket vart opna 28. januar.

Island gjennomførte eit nytt tokt i byrjinga av februar, det vart då funne grunnlag for å auka TAC ytterlegare den 4. februar, då til 127 300 tonn. Basert på denne auken og dei andre kvotekomponentane vart norsk kvote difor auka til 41 808 tonn lodde. Det var stor etterspurnad i marknaden grunna manglande loddefiske dei siste to sesongane, og det førte til svært gode prisar for fiskeflåten. Heile den norske kvoten vart utnytta, og alt vart omsett til konsum.

Når det gjeld sesongen 2020–2021, fann ICES hausten 2020 grunnlag for å fastsetje ein førebels TAC på 400 000 tonn lodda. Dette rådet vart revidert hausten 2021 etter at Island hadde gjennomført loddetokt i tre veker i september. Basert på dette toktet kom det islandske havforskingsinstituttet med eit nytt kvoteråd 1. oktober der TAC vart auka til 904 200 tonn. På bakgrunn av nye tokt i januar og byrjinga av februar 2022 vart endeleg TAC sett til 869 600 tonn lodde. Norsk kvote på slutten av sesongen vart derfor 140 989 tonn lodde. Sesongen har vore prega av mykje uvêr. Med dei avgrensingane den norske flåten har i islandsk sone når det gjeld sørleg grense, avgrensingar på maksimalt tal fartøy i sona samtidig, reiskap og siste fiskedato klarte ikkje Noreg å utnytta den store kvoten. Per 1. mars står det igjen 52 050 tonn lodde.

Loddefisket er avgrensa til fartøy med ringnotløyve, og det er veldig stor interesse for å delta.

5.3.3 Kolmule

Frå og med 2013 vart det innført kvotefleksibilitet over årsskiftet i fisket etter kolmule.

I tillegg til Noregs kyststatsdel av kolmule byter også Noreg tradisjonelt til seg kolmule frå EU – samstundes som vi byter frå oss kolmule til Russland.

Noreg fiska både i 2020 og 2021 på forskot på kvoten for neste år – som i føregåande år. I 2020 fiska norske fartøy den største delen av kvoten sin i EU-sona vest av og nord for Irland, medan norske fartøy i 2021 fiska dei største delane av kvoten sin i både EU – sona vest av og nord for Irland og i internasjonalt farvatn. Trass i kyststatsavtalar utan fordeling av totalkvoten og unilateral kvotefastsetjing dei siste åra har Noreg gjennom bilaterale avtalar med EU og Færøyane tilgang til å fiske delar av kvoten i sonene til EU og Færøyane. Sonetilgang i EU-sona vart, som normalt, godt nytta i 2020. I 2021 vart han derimot utnytta i mindre grad. Dette kan forklarast med at sonetilgangen i EU-sona vart tildelt i mars, seinare enn normalt. Tilgangen til Færøy-sona vart nytta i liten grad i 2020 og 2021.

Tabell 5.24 og 5.25 viser kvotane før og etter overføringar mellom partane, og overføringar over år. Dei fleste partane nyttar kvotane godt.

EU-fartøy og færøyske fartøy har dei siste åra fiska den største delen av kvotane sine i eigne farvatn, medan islandske fartøy i størst grad har fiska i færøysk sone. Russland og Grønland fiskar i hovudsak i færøysk sone og i internasjonalt farvatn.

5.3.4 Makrell

Frå og med 2011 vart det innført kvotefleksibilitet over årsskiftet i fisket etter makrell. Tabell 5.26 og 5.27 viser kvotane før og etter overføringane mellom partane, og overføringane over år. Noreg fiska i 2020 på forskot på kvoten for neste år, medan dei andre partane tok med seg unytta kvantum til neste år. I 2021 tok også Noreg med seg unytta kvantum til neste år. I 2021 var det behov for justeringar undervegs i fisket for alle gruppene.

Forstørr bilete

Foto: Johan Wildhagen, Norges sjømatråd

5.3.5 Norsk fiske i Irmingerhavet

Den norske kvoten av uer i Irmingerhavet har tradisjonelt vore samansett av tre komponentar: eit kvantum frå forvaltingsavtalen om snabeluer i Irmingerhavet og kvantum som Noreg byter til seg frå Grønland og EU. Noreg bytte ikkje til seg kvotar i 2021. I 2020 deltok eitt norsk fartøy i fisket, og kvoten har blitt godt utnytta, jf. tabell 5.28.

5.3.6 Norsk fiske i det nordvestlege Atlanterhavet

Sidan 2010 har det vore stor interesse for fiske etter torsk i det nordvestlege Atlanterhavet. Rekrutteringa har likevel vore på eit lågt nivå sidan 2011, og bestanden, og dermed kvotane, er blitt kraftig reduserte sidan 2017. I 2020 deltok to norske fartøy, men eitt i 2021. Kvoten vart godt utnytta i begge åra. I 2020 og 2021 hadde deltakande norske fartøy moglegheit til å fiske reker i til saman 471 døgn kvart år. Ingen fartøy deltok.