Dálkkádat- ja birasdepartementii

Luondduriskalávdegoddi nammaduvvui gonagaslaš resolušuvnna bokte geassemánu 22. b. 2022 čilget doahpaga luondduriska, árvvoštallat mot Norgga ealáhusaide ja surggiide guoská ja sáhttá guoskat luonddu ja luonddušláddjivuođa massin ja geahčadit mot guoskevaš aktevrrat Norggas sáhttet analyseret ja gieđahallat luondduriskkaid buoremus lági mielde. Lávdegoddi ovddida dákko bokte iežas čielggadusa. Ovtta lávdegoddelahtus leat sierramearkkašumit njealji lávdegotti ávžžuhussii. Muđui lea árvalus ovttajienalaš. Čoahkkáigeasu jorgaleamit eŋgelasgillii ja davvisámegillii leat gávdnamis digitálalaččat.

Lávdegotti bargu ja lágideapmi

Ráđđehus nammadii luondduriskalávdegotti geassemánu 22. b. 2022. Dán raporttas lávdegoddi čilge sin barggu Norgga ealáhusaid, surggiid ja servodagaid luondduriskka birra. Dat lea ipmárdusraporta mii galgá veahkehit buorebut ipmirdit ja árvvoštallat luondduriskka – ja ahte mii gieđahallat luondduriskka buorebut buot dásiin.

Lávdegotti mandáhta váldobargun lei:

• govvidit luondduriskka dainna lahkonemiin ja doabageavahemiin mii lea Dálkkádatriskalávdegotti raporttas,1 muhto mas leat rievdadusat mat leat dárbbašlaččat daningo dát guokte hástalusa leat goabbatlágánat.
• árvvoštallat mot Norgga ealáhusaide ja surggiide čuohcá fysalaš luondduriska, namalassii nationála ja globála luonddu- ja luonddušláddjivuođamassin, mas váldodeaddu biddjo fysalaš rievdadusaide mat sáhttet leat deháleamos riskafáktorat.
• árvvoštallat mot Norgga ealáhusaide ja surggiide sáhttet váikkuhit rámmaeavttuid navdojuvvon ja vejolaš gáržžideamit globála, eurohpalaš ja nationála luonddušláddjivuođapolitihka rievdadusaid bokte, mas váldodeaddu biddjo rievdadusaide mat sáhttet leat stuorámus riskafáktorat.
• árvvoštallat mot ulbmillaččamusat sáhttá analyseret ja ovdanbuktit luondduriskkaid nationála dásis.
• guorahallat mot gullevaš aktevrrat Norggas (priváhta ja almmolaš doaimmat, dás maiddái ruhtadanásahusat) analyserejit ja gieđahallet luondduriskka dál, identifiseret vejolaš buoridančuoggáid ja árvvoštallat ja rávvet metodihka, mainna dát aktevrrat nákcejit analyseret ja gieđahallat luondduriskka buoremus lági mielde.

Luondu lea geađgejuolgi ekonomalaš doibmii ja olbmuid čálgui, ja dasto maid olles servodahkii mas mii eallit. Mii olbmot eallit luonddus, geavahit dan ja ovttasdoaibmat luondduin máŋgga ládje. Mii eallit luonddu attáldagain earret eará biepmu, bibmosiid, dálkasiid, energiija, ávdnasiid, genaávdnasiid ja ávkeelliid dáfus. Mii eallit ovttas luondduin ja dárbbašit dan ealiheaddji, vahátmuddejeaddji ja doabbarabsorberejeaddji proseassaid. Mii eallit luonddus ja hábmet dan ealáhusaid, kultuvrra ja áhpásmahttima bokte, ja mii eallit luondun ja hábmejuvvot luonddus daningo ieža leat oassin luonddus. Muhto olmmošlaš doaimmat váikkuhit maiddái lundui máŋgga ládje, ja dávjá negatiivvalaččat.

Luondduriskkas lea sáhka mot várra massit ja goaridit luonddu váikkuha doaimmaide, mat dárbbašit ja báidnet luonddu, ja maid dat mearkkaša go servodat bargá eastadeamis daid vahágiid. Vuosttaš riskavuohki gohčoduvvo fysalaš riskan, ja nubbi fas gaskaboddosaš riskan. Dat vuogit presiserejuvvojit, čiekŋuduvvojit ja guorahallojuvvojit raporttas. Goappašagat leat dehálaččat servodatdásis

Lávdegotti mihttu lea leamaš čájehit sihke mii luondduriska lea ja maid dat mearkkaša aktevrraide ja servodagaide Norggas, ja mot bargojuvvo luondduriskkain riikkaidgaskasaččat ja Norggas. Lassin mii leat earenoamážit digaštallan mot aktevrrat ja doaimmahusat berrejit meannudit luondduriskkain. Dál lea jođus viiddis riikkaidgaskasaš bargu eiseváldestivrejuvvon ovttasbargguin nugo Organisasjon for økonomisk samarbeid og utvikling (ekonomalaš ovttasbarggu ja ovdáneami organisašuvdna) (OECD) ja EO, ja ealáhusstivrejuvvon ovttasbargguin nugo luondduguoski ruhtadeami raporterema álggaheapmi (TNFD). Lea dehálaš ahte min bargu vuođđuduvvá sin máhttui, ja dasto ahte luondduriskka bargu Norggas čuovvu riikkaidgaskasaš áŋgiruššama. Lávdegottis leat leamaš viiddis cealkámušvuorut ollu ja áŋgiris aktevrraiguin almmolaš ja priváhta suorggis, ja oallugiin badjána eanet ja eanet dihtomielalašvuohta luondduriskka hárrái. Dattetge lea vel guhkes mátki mannat ovdalgo dábálaš máhttu, ipmárdus ja bargovuogit sihkkarastet ahte buot aktevrrat árvvoštallet ja gieđahallet luondduriskka bures. Dat guoská sihke priváhta ja almmolaš suorgái.

Lávdegoddi buktá konkrehta rávvagiid nationála dásis ja almmolaš ja priváhta suorgái. Guovddáš rávan lea ahte aktevrrat ja doaimmat berrejit čuovvut vihtta metodalaš váldoceahki sin árvvoštallamis ja gieđahallamis luondduriskka hárrái:

• identifiseret gos ja mot doaibma guoskkaha luonddu, maiddái iežaset árvoráidduin
• analyseret gos ja mot doaibma dárbbaša ja váikkuha luonddu
• árvvoštallat mot doaibma lea luondduriskka vára vuolde
• geavahit analysaid ja árvvoštallamiid vuođđun siskkáldas ja olgguldas raporteremii
• dan máhtu ávkkástallat vuođđun konkrehta mearrádusaide ja daguide

Lávdegoddi lea maid evttohan muhtun bajitdási lahkonemiid, mat berrejit leat buot luondduriskabargguid vuođđun.

Lávdegoddi giitá vejolašvuođa ovddas beassat bargat dainna dehálaš ja gelddolaš bargguin.