3 Departemeantta árvvoštallamat ja evttohusat - § 3-12 nubbi laðas
3.1 Departemeantta gulaskuddanmearkkastusa evttohus
Sámeláhka geassemánu 12. 1987 nr. 56 § 3-12 nubbi laðas lea sániid mielde čuovvovaš:
«Gonagas sáhttá addit dárkilet njuolggadusaid ráði čoakkádusa, organisašuvnna, doaibmaáiggi, dahkamušaid jna. birra»
Gulaskuddanmearkkastusas evttohii Kultur- ja girkodepartemeanta fámohuhttit § 3-12 nuppi laððasa dálá njuolggadusa § 3-12 vuosttas laððasa evttohuvvon nuppástusa geažil. Nuppástus mearkkaša ahte váldi organiseret barggu sámi gielaid ovddas biddjojuvvo Sámediggái, vrd. máinnašumiin čuoggá 2.1.3 vuolde. Seammás evttohii departemeanta oðða § 3-12 nuppi laððasa mii lea čuovvovaš sániid mielde: «Sámediggi ráhkada juohke njealját jagi raportta Gonagassii sámi gielaid dilis Norggas.»
3.2 Gulaskuddaninstánssaid oainnut
Sámediggi ii leat gulaskuddancealkámušastis namalassii cealkán oðða § 3-12 nuppi laððasa evttohusa birra.
Gielda- ja guovlodepartemeanta doarju evttohusa.
Finnmárkku fylkkamánni cealká čuovvovaččat evttohuvvon raporterenortnegis: «Láhkaásahusa 2001-2002 Od.prp. nr. 114 7 Lága birra nuppástusa birra lágas geassemánu 12. 1987 nr. 56 Sámedikki ja eará sámi vuoigatvuoðaid birra (oðða organiseren bargui sámi gielaid ovddas) (§ 2) čuoggás 4 a ja b čuožžu ahte sámi giela geavaheami viidodat báikkálaš ja guovlluguovdasaš orgánain ja sámi institušuvnnain, maidda sámelága kapihtal 3 ja dát láhkaásahus gusto, galgá raporterejuvvot Kulturdepartementii. Dát gusto maiddái Fylkkamánnái, dan botta go lágain, njuolggadusain ja láhkaásahusain maid mii hálddahit leat guovddášlaš hálddahanorgánat sáddejeaddjin. Mii háliidit danne mearkkašit ahte livččii lunddolaš ahte maiddái departemeanttaid ja direktoráhtaid sámegiela geavaheapmi sámelága § 3-2 mielde galggašii raporterejuvvot.»
Boazodoallohálddahus čujuha láhkaevttohussii, ja cealká ahte «Sáhttá jurddašuvvot ahte lea doarvái dan dilálašvuoða vuoðul ahte lea Sámedikki beroštupmi ahte sámi gielas leat buorit eavttut.» Sii oaivvildit ahte ii leat doarvái ahte Sámediggi máinnaša sámi giela iežas jahkedieðáhusas, ja vuoððudallet dáinna lágiin ahte diekkár jahkedieðáhusas sáhttá leat váttis mannat doarvái čiek.alit čuolbmabidjamiidda nu ahte sámi giella oažžu dárbbašlaš suoji.
3.3 Departemeantta árvvoštallan
Nu go namahuvvon čuoggá 2.3.1 vuolde, galgá Kultur- ja girkodepartemeanta ain leat bajit ovddasvástádus sámelága giellanjuolggadusain. Vai sáhttá lága bearráigeahččat buoremus lági mielde, de lea deatalaš ahte departemeanttas leat dieðut sámi gielaid dilis Norggas ja Sámedikki giellabarggus.
Láhkateavstta álgodivodus lea hámuhuvvon dálá gustojeaddji láhkaásahusa § 2 nr. 4 mielde, man 1. čuoggás lohká ahte Sámi giellaráðði ráhkada juohke jagi raportta Sámediggái sámi giela dilis Norggas. Dát máksá ahte dál juo gávdno jahkásaš raporterenortnet mii lea láhkavuoðustuvvon láhkaásahusas sámelága giellanjuolggadusaide. Dálá gustojeaddji láhkaásahusas § 2 nr. 4 nuppi laððasis čuovvu ahte Sámediggi galgá sáddet Sámi giellaráði jahkásaš raportta Kulturdepartementii, ja bidjat raportta Sámedikki jahkásaš dieðáhusa mielde Gieldadepartementii.
Departemeanta ii leat dás ásaheamen oðða raporterenortnega, muhto áigu ain čatnat raporterema Sámedikki jahkedieðáhussii mii biddjojuvvo Gonagasa ovdii (Gielda- ja guovlodepartementii), vrd. sámelága §:in 1-3. Jahkedieðáhus biddjojuvvo Stuorradikki ovdii oassin stuorradiggedieðáhusas juohke jagi. Dálá ortnega mielde máinnaša Sámedikki jahkedieðáhus giela, ja ná dat ain galgá leat, muhto láhkateakstaevttohus váfista ahte juohke njealját jagi ožžojuvvo sámi gielaid dilis vuðolaš árvvoštallan. Danne ii leat lunddolaš nie viidát raporteret dávjjibut go juohke njealját jagi. Raporteren lea dalle čadnojuvvon prinsihppadieðáhussii sámepolitihka birra man Gielda- ja guovlodepartemeanta bidjá ovdan juohke njealját jagi.
Mii gusto dasa maid raporta sámi gielaid dilis Norggas galgá lagabuidda sisdoallat, de lea ee. lunddolaš atnit vuoððun hámuhusaid mat leat dálá gustojeaddji láhkaásahusas § 2 nr. 4, mas leat listejuvvon fáttát sámi gielaid dili čielggadeapmái Norggas. Raporta berre čájehit guðe láhkai sámelága kapihttala 3 iešguðet njuolggadus čuovvoluvvo geavadis. Dát mearkkaša ahte raporta ee. berre siskkildit sámi giela geavaheami almmolaš orgánain maidda njuolggadusat gustojit, omd. departemeanttain go dat ráhkadit láhka- ja láhkaásahusevttohusaid mat galget jorgaluvvot sámegillii sámelága § 3-2 njuolggadusaid mielde.
Dasto berre diekkár raporta ee. sisdoallat dieðuid oahpaheami birra sámegielas ja sámegillii almmolaš oahppoinstitušuvnnain, sámi gielaid geavaheami viidodaga birra iešguðet sámi ássanguovllus, ja máinnašit doaibmabidjoevttohusaid sámi gielaid suddjemii ja nannemii Norggas.