Od.prp. nr. 25 (2006-2007)

Boazodoallolága birra

Sisdollui

1 Proposišuvnna váldosisdoallu

Ráđđehus ovddida dá ođđa boazodoallolága evttohusa. Ealáhusa siskkáldas dilálašvuođaid hárrái árvaluvvojit rievdadusat dálá riektedili ektui. 1978 boazodoallolága mearrádusat dán hárrái eai leat báljo rievdan dan rájes go láhka bođii fápmui suoidnemánu 1. beaivvi 1979. Boazodoallolága rievdadusaid ferte geahččat ovttas Ráđđehusa ja Stuoradikki boazodoallopolitihka bajit mihttomeriin ekonomalaš, ekologalaš ja kultuvrralaš guoddi boazodoalu birra. Deaŧalaš eaktu láhkaevttohusa barggus lea leamaš ahte boazodoallu ii birge biologalaš resurssaid haga, ja ahte dáid ferte guoddevaččat geavahit vai bistet boahtteáigái. Láhkarievdadusevttohusat leat viidáseappot hábmejuvvon dainnalágiin ahte buorebut dorjot dáid mihttomeriid. Dát sisttisdoallá maiddái lágaláš rámma mii sihkkarastá eanet iešstivrejumi boazodollui. Ráđđehusa árvvoštallamiid mielde lea dát dárbbašlaš vai buorebut olahivččii mihttomeriid.

Evttohusa vuođđun lea Boazodoalloláhkalávdegotti čielggadus mii addui njukčamánu 15. beaivvi 2001 (NOU 2001:35 Forslag til endringer i reindriftsloven (sámegillii mielddus: Boazodoalloláhkalávdegotti evttohus), gulaskuddancealkámušat, oaivilat ovddiduvvon čađahuvvon ráđđádallamiin Sámedikkiin ja Norgga Boazosápmelaččaid Riikkaservviin (NBR), ja oppalaš riektepolitihkalaš oainnut.

Departemeanta lea Boazodoalloláhkalávdegotti árvalusa mielde deattuhan boazodoalu kultuvrra ja árbevieruid nu guhkás go lea vejolaš vuhtii válddiidettiin daid beliid maid boazodoalloláhka galgá vuhtii váldit. Bargoovttastus siida lea ožžon guovddáš saji, ja dat lea hui deaŧalaš siskkáldas organiserema mearrádusain. Doaba siidaoassi árvaluvvo boahtit dálá doalloovttadaga sadjái. Árvaluvvo addojuvvot vejolašvuohta ásahit buohtalas doalu, buohtalas álggahansiidaoasi, vai buolvamolsumat manaše njuovžileappot. Leat maiddái deattuhan sihkkarastit ovttaskas boazodolliid riektesihkarvuođa.

Departemeanta lea atnán ovttadássásašvuođa gažaldagaid guovddážis. Vuođđun leat adnon Norgga geatnegasvuođat ON’ nissonkonvenšuvnna hárrái, mii dál lea mearriduvvon šaddat Norgga rievtti oassin.

Orohatortnet árvaluvvo jotkojuvvot, muhto orohatstivra nannejuvvo čielga priváhtarievttálaš orgánan. Orohaga doaibmanjuolggadusaid ráhkadeapmi šaddá okta orohatstivrra deaŧaleamos doaimmain. Doaibmanjuolggadusat galget dárkileappot mearridit orohaga resurssaid geavaheami, main erenoamáš deaŧalaččat leat njuolggadusat guohtungeavaheami ja boazologu birra. Orohatplána, mii maiddái lea dálá lágas, galgá dás duohko addit dušše daid dieđuid boazodoalu birra, mat leat dárbbašlaččat almmolaš plánendoaimmaide.

Váldojurdda evttohusain lea ahte boazodoallu álgovuođus ii galgga dárbbašit leat almmolašvuođa geahču vuolde almmolašrievttálaš reguleremiid ja mearrádusaid bokte. Priváhta bealálaččat fertejit ieža sáhttit gávnnahit jierpmálaš ja bistevaš čovdosiid. Dan oktavuođas árvaluvvo mearrádus riidočoavdimiid birra soabaheami bokte almmá riekteásahusaid haga.

Sáhttá datte leat dárbbašlaš ahte eiseválddit dihto dilálašvuođain seahkánit áššái. Resursavuođu ja eará servodatberoštumiid vuhtii váldin sáhttá eaktudit eiseválddiid čađahit doaimmaid dan dihte go dilálašvuohta oppalohkái adno leat almmolaš áššin. Seammá sáhttá leat jus boazodoalu siskkáldas ovttasdoaibma ii doaimma, ja ášši ii sáhte čovdojuvvot almmá eiseválddiid gieđahallama haga. Leat evttohuvvon ráŋggáštanmearrádusat mat sáhttet dihto dilálašvuođain váldot atnui.

Almmolaš hálddašeami organiserema dáfus dán hárrái, árvala departemeanta ahte dálá ortnet jotkojuvvo. Dan dihte lea vuohkkaseamos maŋidit gažaldaga sierra boazodoallobearráigeahču ásaheami birra. Čujuhit dán gažaldaga dárkilet guorahallamii 8. kapihttalis.

Láhka lea doaimmahuslaččat guorahallon ja čorgejuvvon. Dat lea dagahan ahte departemeanta, nugo láhkalávdegoddi árvalii, lea gávnnahan buoremussan ovddidit ođđa lága. Boazodoalloláhka geassemánu 9. b. 1978, nr. 49 eaktuduvvo nappo heaittihuvvot seammás go ođđa láhka boahtá fápmui.

Ođđa sámevuoigatvuođalávdegoddi nammaduvvui 2001:s. Lávdegoddi galgá čielggadit gažaldagaid sámi álbmoga rievttálaš dili birra eananvuoigatvuođaid ja geavahanvuoigatvuođaid hárrái, sámi guovlluin olggobealde Finnmárkku fylkka. Erenoamážit galget boazodoalu areálageavaheapmi ja vuoigatvuođat guorahallot. Nugo boahtá ovdan 2. ja 8. kapihttaliin, de lea Boazodoalloláhkalávdegotti mandáhta mearrideamis leamaš eaktun ahte vuđolaš vuoigatvuođalaš gažaldagaid galgá ođđa sámevuoigatvuođalávdegoddi guorahallat.

Stuoradiggi mearridii finnmárkkulága 2005:s. Departemeantta árvvoštallamiid mielde eai váikkut finnmárkkulága mearrádusat stuorrát daid dilálašvuođaid mat gieđahallojuvvojit dán proposišuvnnas.

Ođđa lágain barggadettiin lea departemeanta ráđđádallan Sámedikkiin ja NBR:in, ja leat dollojuvvon oktiibuot čieža čoahkkima, main golbma ledje politihkalaš dásis. Ovdal maŋemus čoahkkima oaččuiga Sámediggi ja NBR árvaluvvon láhkateavstta. Láhkateakstaárvalus lea maiddái gieđahallon Sámedikki ollesčoahkkimis. Ráđđádallamat leat dollojuvvon soahpamuša mielde stáhtalaš eiseválddiid ja Sámedikki ráđđádallamiid birra, mearriduvvon gonagaslaš resolušuvnna bokte suoidnemánu 1. b. 2005. Ráđđehusa oainnu mielde leat ráđđádallamat leamaš sihke viidát ja dievaslaččat. Ráđđádallamiid sisdoalu birra muitaluvvo dárkileappot 3. ja 8. kapihttaliin, dás maiddái gokko lága sisdoalu dáfus lea ovttaoaivilvuohta ja gokko fas ii leat.

Ovdasiidui