For dei fleste andre varer er det marknaden som avgjer prisen, men fleire forhold gjer at dette ikkje fungerer for reseptpliktige legemiddel:

  • Sidan det offentlege refunderer ein vesentleg del av pasientane sine legemiddelutgifter, vil både pasient og lege leggje mindre vekt på prisen enn om dei måtte betale legemidla sjølve (tredjepartsfinansiering).
  • Legen vel kva legemiddel pasienten skal få, og det er ofte vanskeleg for pasienten å vurdere valet til legen (asymmetrisk informasjon).
  • Nye legemiddel har patentvern, som forbyr andre å selje same legemiddel. Dette gjer det mogleg å krevje ein høg pris.

Prisregulering for reseptpliktige legemiddel med patentvern

Styresmaktene regulerer apoteka si maksimale innkjøpspris (AIP), altså prisen frå grossist til apotek. I tillegg fastset styresmaktene påslaget apoteka kan legge på AIP (maksimalavanse). Det betyr at prisen frå apotek ut til pasientar også er regulert. Denne prisen blir kalla apoteka si maksimale utsalspris (AUP).

Apoteka kan fritt selje legemiddel billegare, men i praksis blir nesten alle legemiddel med patentvern selde til maksimalpris. I dei fleste tilfelle er maksimalprisen den prisen som blir dekt på blå resept.

Direktoratet for medisinske produkt fastset apoteka si maksimale innkjøpspris som eit gjennomsnitt av dei tre lågaste prisane i eit utval på ni land i Europa. Både legemiddelleverandørar og Direktoratet for medisinske produkt kan ta initiativ til ei ny vurdering av prisane. Maksimalprisen blir endra viss dei europeiske prisane ein har lagt til grunn blir endra, eller ved vesentlege endringar i valutakursane. Justeringar skal ikkje skje oftare enn éin gong i året.

Prisregulering av reseptpliktige legemiddel utan patentvern

Vanlegvis er nye legemiddel verna mot konkurranse i 10 til 15 år etter dei har kome på marknaden. Når patenttida er ute, kan andre produsentar lage og selje legemiddel med same verkestoff. Slike legemiddel blir kalla generiske eller biotilsvarande legemiddel, og når slike kjem på marknaden får vi det som blir kalla generisk eller biotilsvarande konkurranse.

Generiske og biotilsvarande legemiddel inneheld same verkestoff, har same styrke og form som det opphavlege legemiddelet og har same verknad. Det betyr at pasienten kan bli tilbode eit legemiddel med eit anna namn og utsjånad på apoteket enn det legen har skrive ut, men behandlingseffekten er den same.

Konkurranse mellom fleire generiske og biotilsvarande legemiddel i primærhelsetenesta kunne teoretisk gitt lågare prisar, og vi veit at apotekkjedene oppnår store rabattar hjå leverandørane. Apotekkjedene har likevel svake insentiv til å føre desse rabattane vidare, mellom anna på grunn av tredjepartsfinansiering (trygda betaler) og asymmetrisk informasjon (legen bestemmer for pasienten).

Trinnprismodellen

For å sikre at pasientar og trygda får ta del i rabattane frå marknaden for generiske legemiddel, innførte ein i 2005 trinnprismodellen. Biotilsvarande legemiddel blei inkludert i trinnprismodellen i 2021.

Trinnprismodellen sikrar at legemiddel med konkurranse frå minst eitt generisk eller biotilsvarande legemiddel, blir billegare for pasientane og folketrygda.

Trinnprisen er ein prosentdel av prisen legemiddelet hadde før generisk eller biotilsvarande konkurranse, og prisane blir reduserte over tid i fleire trinn. Det er alltid det opphavlege legemiddelet si maksimalpris før generisk eller biotilsvarande konkurranse som er utgangspunktet for trinnpriskutta. Priskutta er større for verkestoff med høg omsetnad enn for verkestoff med lågare omsetnad.

For legemiddel der trinnprismodellen gjeld, er trinnprisen den maksimale prisen folketrygda refunderer. Apoteka må tilby minst eitt legemiddel (av legemiddel med same verkestoff) til trinnpris. Det gjeld også trinnprislegemiddel som blir skrivne ut på kvit resept, der pasienten sjølv betaler.

Legemiddel finansiert av helseføretaka

Dei regionale helseføretaka har finansieringsansvar for legemiddelbehandling som spesialisthelsetenesta har ansvar for. Dette gjeld også legemiddelbehandling som skjer utanfor sjukehus. Slike legemiddel blir skrivne ut på H-resept og blir utdelt frå apotek til pasientane.

Dei regionale helseføretaka fattar avgjerder om innføring av legemiddel i spesialisthelsetenesta gjennom systemet for nye metodar (nyemetoder.no).

Dei regionale helseføretaka har gjeve ansvaret for innkjøp av legemiddel til Sykehusinnkjøp HF. Sykehusinnkjøp HF gjennomfører forhandlingar om pris, anbodskonkurransar og prisavtalar på enkeltlegemiddel. Ansvarsområdet omfattar alle legemiddel som blir finansierte av helseføretaka, både for inneliggande og polikliniske pasientar, og pasientar som administrerer legemiddelet sjølve.

Reseptfrie legemiddel og legemiddel til dyr

Prisen på reseptfrie legemiddel og legemiddel til behandling av dyr blir ikkje regulert av styresmaktene, men blir bestemt av apotek og andre butikkar som sel dei.

Kundane betaler desse legemidla sjølve.