Grunnstrukturen i helsetenesta

Fastlegen er pasienten sin viktigaste og oftast første kontakt inn mot helsetenestene. Alle som ønsker det har rett til ein namngitt fastlege.

Fastlegen sitt ansvar

På dagtid har fastlegen ansvaret for nødvendige allmennlegetenester til personar på si liste. Dette omfattar også øyeblikkeleg hjelp.

Fastlegen har ei viktig rolle i å koordinere pasienten sitt behov for medisinske tenester og samarbeider med dei øvrige tenestene i kommunen sine helse- og omsorgstenester, NAV og spesialisthelsetenesta.

Fastlegane har i tillegg ofte andre allmennmedisinske oppgåver i kommunane som helsestasjon- og skulehelseteneste, sjukeheim, kommunal akutt døgneining (KAD), fengselshelsetenester og deltaking i legevakt.

Når sjukdom råkar

Ved akutt sjukdom eller skade eller behov for øyeblikkeleg hjelp som oppstår på kveld eller natt og som ikkje kan vente til neste dag, kontaktar ein legevakt. Ved behov for medisinsk naudhjelp ringer ein 113, mens det nasjonale legevaktnummeret er 116 117.

Alt etter kva pasienten treng av behandling- eller hjelpebehov kan fastlegen gi tilvising for nødvendig helsehjelp. Ein pasient som treng å bli utgreidd og/eller behandla i spesialisthelsetenesta for ein sjukdom kan bli vist til ein spesialist.

Desse kan vere private avtalespesialistar, det kan vere spesialistar som hospiterer ved eit distriktsmedisinsk senter, ved ein desentralisert poliklinikk, eller til spesialistar ved poliklinikkane ved sjukehusa.

Distriktsmedisinske sentre

Ved eit distriktsmedisinsk senter er spesialisthelseteneste og kommunale helse- og omsorgstenester samlokaliserte.

Her kan det vere fastlegar, fysioterapeutar, felles akuttmottak, fødestove, legespesialistar, dialysetilbod og anna.

Distriktspsykiatriske sentre

Ein psykisk sjuk pasient kan få ei tilvising til poliklinisk behandling eller innlegging i psykisk helsevern, til dømes eit distriktspsykiatrisk senter. Her får ein tilbod om spesialiserte tenester innan psykisk helsevern.

Dei pasientane som treng meir spesialisert behandling, kan få ei tilvising til sjukehus. Pasientar med rusproblem kan få tilvising til poliklinisk behandling eller innlegging ved ein rusinstitusjon.

Sjukehus

For tilstandar (både psykiske og somatiske) som krev innlegging, får pasienten som regel ei tilvising til sjukehus, både offentlege og private.

Pasienten kan sjølv velje kva sjukehus ein ønsker gjennom ordninga for sjukehusval (helsenorge.no). 

Pasientane kan også velje å la seg behandle ved private sjukehus som har inngått avtale med dei regionale helseføretaka. Grunna den medisinske spesialiseringa blir sjukehusa ofte meir spesialiserte, og oppgåvene blir gjerne delt mellom sjukehusa.

Ambulansetenesta

Ambulansetenesta er ein del av spesialisthelsetenesta, og i mange tilfelle startar behandlinga i ambulansen, på veg til sjukehus.

I dei alvorlege tilfella, der det gjeld både å sette i gang behandling og å komme til sjukehus raskt, bruker ein legebemanna helikopter.

Ved behov for medisinsk naudhjelp ringer ein 113.

Rehabilitering og opptrening

Etter sjukehusopphald har mange behov for ein periode med rehabilitering og opptrening. Dette kan skje på ein opptreningsinstitusjon eller i kommunen.

Nokre pasientar, særleg eldre, kan ha behov for eit rekonvalesensopphald etter sjukehusbehandling, noko ein får tilbod om ved spesielt opprusta særskilt tilrettelagde einingar ved sjukeheim og helsehus.

Ein eldre pasient med eit kjent sjukdomsbilde, som eksempelvis får ei forverring av ein kjent tilstand som ikkje krev sjukehusinnlegging, kan ha nytte av eit opphald ved ei sjukestove eller i kommunale akutte døgneiningar, der ein er spesielt utrusta for å ta mot desse pasientane. Ved hospice gir ein smertelindring og omsorg for døande pasientar.

Primærhelseteneste og spesialisthelseteneste

Primærhelsetenestene er kommunen sitt ansvar. Kommunale helse- og omsorgstenester inkluderer mellom anna allmennlegetenester, helsestasjon- og skulehelseteneste, fysioterapi, rehabilitering, heimetenester og sjukeheim.

Nokre tilbod er organiserte i fellesskap av kommunen og spesialisthelsetenesta, som til dømes distriktsmedisinske sentra, nokre sjukeheimstilbod og hospicetilbod.

Dei regionale helseføretaka – Helse Nord (helse-nord.no), Helse Midt-Noreg (helse-midt.no), Helse Vest (helse-vest.no) og Helse Sør-Aust (helse-sorost.no) – har ansvar for tilbodet av spesialisthelsetenesta for befolkninga i sin helseregion. Dei eig også dei offentlege sjukehusa i regionen. Dei offentlege sjukehusa er organiserte i helseføretak, som er styrte frå dei regionale helseføretaka.