Pressemelding

Oslo, 12.11.96

Omstillingsprogrammet for indre Finnmark

Omstillingsprogrammet for indre Finnmark har så langt gått bra. Ein stor del av brukarane har sagt seg nøgde med tilbod og gjennomføring av ulike tiltak. Det synest og klart at programmet har hatt ein god effekt på utviklinga i talet på driftseiningar innafor reindrifta. Det går fram av ei undersøkjing som NIBR i Nord-Norge har gjort av omstillingsprogrammet. Men NIBR syner og til at det er for tidleg å vise til konkrete verknader av tiltak innan næringsutvikling og kompetanseheving.

• Eg er glad for at evalueringa i stor grad er positiv med omsyn til sjølve gjennomføringa av omstillingsprogrammet. Kommunane arbeider no saman i langt større grad enn tidlegare. Jamvel om omstillingsarbeidet ikkje er enkelt, har eg stor tru på at vi skal klare den oppgåva som vi har sett oss føre å løyse i indre Finnmark. Evalueringa frå NIBR syner at dei som har omstilt seg frå reindriftsnæringa har fått lite av dei samla omstillingsmidlane. Også på andre vis kan det vere naudsynt at vi sterkare rettar tiltaka inn mot dei som treng det mest. Det gjeld særleg personar over 50 år som får særskilte problem når omstillingsperioden er over, seier kommunal- og arbeidsminister Kjell Opseth.

NIBR si evaluering er gjennomført på oppdrag frå Kommunal- og arbeidsdepartementet. Departementet har ytra ynskje om å gjennomføra ei undervegsevaluering av omstillingsprogrammet, for å kunne vurdere om det er behov for endringar i opplegget.

Formålet med omstillingsprogrammet er på brei basis å leggje til rette for utvikling av alternativ næringsverksemd i indre Finnmark, gjennom tiltak for levekår, kompetanseheving og næringsutvkling. Programmet vart foreslått etablert i stortingsmelding om "Ei bærekraftig reindrift." Det starta opp i 1993 og skal gå ut i 1997. På grunn av den vanskelege stoda i reindriftsnæringa var det naudsynt å setje i verk tiltak for å gi dei berørte kommunane eit breiare næringsgrunnlag for sysselsetjing. Samstundes med at programmet starta opp, sette Landbruksdepartementet i verk ei omstillingslønsordning for reineigarar som frivillig forlet reindrifta. Dei som tek imot tilbodet om ei slik løn, må forplikte seg til å slakte ned reinflokken sin og gå inn i aktiv omstilling.

Evalueringsresultat

I perioden 1993-96 er det totalt løyvd 96 mill.kr i ekstraordinære midlar til programmet. Den største delen av midlane (varierer mellom 60% og 80% frå år til år) er gått til næringsutvikling. Gjennomgåande er det i alle kommunane stor satsing på ulike servicebransjar. Omstillarane er den gruppa som får minst av næringsutviklingsmidlane, dvs. midlar utover omstillingsløna. Dette kan dels forklarast med at denne gruppa i liten grad søkjer. NIBR tek dette som eit tekn på at for å nå heile målgruppa, inkludert omstillarane, må tilskota målrettast sterkare.

Evalueringa oppsummerer at omstillingsprogrammet har hatt ein klar innverknad på utviklinga i driftseiningar innanfor reindrifta. I perioden frå 1993-1995 har reduksjonen vore på ca. 11% der talet i utgangspunktet var ca. 500. Tar ein med førebelse tal for 1996, kan reduksjonen i talet driftseiningar kome opp i ca. 22%. Samstundes har talet på rein pr. driftseining gått ned frå ca. 400 til ca. 325 i perioden 1993-1995.

Evalueringa viser at av i alt ca. 100 personar som har valt omstillingsløn, har rundt 90 stansa drifta i fem år. Fleire av dei personane som har valt omstillingsløn, er over 50 år. NIBR peiker på at det må arbeidast med ei løysing for kva som vil skje med omstillarar over 50 år når omstillingsperioden er over. NIBR peikar vidare på at dersom ein skal redusere reintalet på sikt, vil det vere viktig kva som skjer med dei driftseiningane som er stansa mellombels.

Rundt 570 personar, derav 60 omstillarar, har delteke på ulike kurs i perioden. NIBR meiner det må vere eit mål å nå fleire omstillarar med kompetansekurs. Ei utfordring framover vil, etter NIBR si oppfatning, vere å velje dei rette typar opplæringstiltak i høve til dei krav som arbeidsmarknaden stiller.

Evalueringa peiker på fleire positive tilhøve ved Omstillingsprogrammet. Gjennom omstillingsprogrammet er det blitt eit auka medvit rundt dei problemane ein står overfor, og mange har sett trongen til å lyfte saman for å oppnå resultat over tid. Resultatet er at mange kommunar i indre Finnmark i aukande grad samarbeider om løysingar. NIBR finn at omstllingsprogrammet er tildelt dei ressursane som har vore føresett, dessutan at dei ulike partar som tek avgjerd i stor grad har følgd dei råd som har vore gitt av programstyret.

NIBR sin evalueringsrapport er svært omfattande og detaljert. Kommunal- og arbeidsdepartementet vil difor nøye vurdere det som er teke opp i evalueringa. I samband med dette vil departementet invitere dei mest berørte instansane som dette gjeld til å gje ei tilbakemelding/kome med konkrete framlegg til eventuelle justeringar for vidare arbeid med omstillingsprogrammet.