Interkommunalt IKT-samarbeid skal få fart på fornyingsarbeidet

Opningsinnlegg av fornyings- og administrasjonsminister Heidi Grande Røys på konferansen "Gevinster ved IKT-sarbeid" , 3. mars 2006.

• Statsrådens presentasjon (pdf-format, 528Kb)
• Veileder i interkommunalt IKT-samarbeid

Velkomen til konferanse om interkommunalt IKT-samarbeid!

Fornying for å sikre velferden
Fornyings- og administrasjonsdepartementet har ei koordinerande og samordnande rolle i arbeidet med å fornye offentleg sektor. Det overordna målet er å styrkje, fornye og utvikle velferdssamfunnet vidare innanfor forsvarlege økonomiske og miljømessige rammer. I denne samanhengen er IT eit sentralt verktyg. Ein viktig del av IT-politikken handlar om fornying av offentleg sektor gjennom elektronisk samhandling på tvers av sektorar og forvaltningsnivå.

Fornyings- og administrasjonsdepartementet har i hovudsak to rollar i dette arbeidet:

• Setje mål og retning for IT-utviklinga i offentleg sektor.
• Vere koordinerande departement for IT-politikken, overfor alle sektorar.

Elektronisk samhandling skal vere eit verkemiddel til å sikre samordning og forenkling i forvaltninga både internt i det offentlege og mot brukarar. Dette er utfordrande, særleg når vi utviklar løysingar der fleire verksemder er involverte.

Dei gode prosjekta skal vidareførast
Det har i lang tid vore tverrpolitisk semje om store delar av IT politikken. Fokus i dag er på mange område i tråd med bodskapen i Stoltenberg I-regjeringa si ”Døgnåpen forvaltning”. IT-politikken er skildra i eNorge-planene. Den fyrste eNorge-planen vart lagt fram av regjeringa Stoltenberg I sommaren 2000, den noverande planen, eNorge 2009, kom i juni i fjor. Regjeringa støttar hovudtrekka i eNorge 2009, men det er trong for ei prioritering og spissing. Vi skal satse vidare på prosjekt som AltInn, MiSide og offentleg sikkerheitsportal, og vi skal satse vidare på å byggje ned dei tradisjonelle siloane i forvaltninga. Men vi skal òg tenkje vidare og setje IT-politikken inn i eit større perspektiv. Regjeringa vil difor leggje fram ei eiga stortingsmelding om IT i løpet av 2006 der vi skal gjere greie for status og visjon for arbeidet på IT-området.

Ein sterk og effektiv offentleg sektor
Regjeringa ynskjer ein sterk og effektiv offentleg sektor, som gir innbyggjarane gode tenester, valfridom og medbestemmelse. Kommunane har ansvar for hovuddelen av tenestene til innbyggjarane. I aukande grad forventar brukarane digitale tenester som er døgnopne. Regjeringa ynskjer fleire og betre offentlege tenester på Internett. Ein utviklingsorientert kommunesektor skal levere tenester av høg kvalitet - òg digitale. Dette inneber eit stort forventningspress om fornying - særleg på små kommunar. Interkommunalt IKT-samarbeid er ein måte å møte denne utfordringa på.

Byggje ned digitale skilje
Regjeringa er oppteken av at vi unngår digitale skilje. Vi ynskjer eit inkluderande samfunn, der alle får like moglegheiter til å ta del i samfunnsutviklinga. Digitale skilje som følgje av skilnader i inntekt, geografi eller sosial tilhøyrigheit må motarbeidast. Vi ser at det er stor skilnad mellom kor langt kommunar har komme i digitaliseringa. IKT-samarbeid kan vere eit godt verkemiddel til å få med seg òg dei som er seint ute, eller slit med å få det til. Målet må vere at det ikkje skal vere vesentlege skilnader mellom kommunane med omsyn til tenestetilbod og dialog med innbyggjarar og næringsliv. ”Ulike mennesker –like muligheter” –må òg gjelde kommunane.

Kvifor breiband?
Det er brei semje om fordelane som følgjer av ein godt utbygd breibandsinfrastruktur. Ei fersk undersøking viser at 97 prosent av landets ordførarar og rådmenn er samde i at breiband er ei drivkraft for fornying av deira kommune. Undersøkinga er gjennomført blant 600 ordførarar og rådmenn for Høykom. Tilgang på breiband gir grunnlag for næringsetablering og -utvikling. For verksemder i distrikta kan breiband hjelpe til å oppheve dei avstandulempene som måtte eksistere. Men breiband er òg ein viktig føresetnad for å fornye og utvikle offentleg sektor, og er til dømes naudsynt for å etablera interkommunalt IKT-samarbeid.

I mai 2003 stod over 200 kommunar heilt utan breibandstilbod til privatmarknaden. I august 2005 var det ingen kommunar utan tilbod. Ca. 91% av norske husstandar hadde tilbod om breiband per august 2005, mens talet i mai 2003 var ca. 64%. Vi forventar nær 95% dekning ved utgangen av 2006.

Dette er ein formidabel auke, men utbygginga syner teikn til stagnasjon ved omkring 95%. Offentleg støtte er difor truleg naudsynt for å sikre alle eit tilbod om breiband. SoriaMoria erklæringa slår fast at alle skal ha eit breibandstilbod i løpet av 2007 og at det offentlege skal hjelpe til. Eg vil likevel ikkje oppmode nokon til å setje seg ned å vente på at staten syter for eit lokalt breibandstilbod. Dekninga vi har i dag er oppnådd ved hjelp av eit stort lokalt engasjement der kommunar, kraftselskap og andre lokale krefter har teke initiativ og bygt ut i område der dei større kommersielle aktørane ikkje har funne det lønsamt å byggje ut. Kommunar som bremsar opp lokale initiativ i påvente av statleg stønad vil kunne tape verdifull tid og bremse opp den lokale utviklinga.

Høykom
Regjeringa sitt viktigaste reiskap for å stimulere utvikling og bruk av breibandsbaserte tenester er Høykom-programmet. Ved å stimulere etterspurnaden etter breiband blir òg tilbodet stimulert. Programmet har såleis ein dobbel effekt:

Det fører til at det blir tatt i bruk nye og innovative tenester som er med å gjere offentleg sektor meir effektivt og brukarorientert, og samtidig som programmet fører til auka breibandsutbygging.

Fleire av prosjekta vi skal få presenterte seinare i dag har motteke stønad frå Høykom.

Robuste kommunar og …
Regjeringa ynskjer å stimulere til endrings- og utviklingsarbeid i kommunal sektor. Målet er å skape robuste og endringsdyktige einingar som kan sikre velferda og møte nye krav på ein god måte. Robuste kommunar og tryggje lokalsamfunn er ein viktig del av velferdssamfunnet vårt. Kommunane må difor meistre dei lovpålagde oppgåvene samtidig som dei gjennom tilboda sine til innbyggjarar og næringsliv sikrar langsiktig busetjing, verdiskaping og velferd i lokalsamfunnet. Breiband og moderne digitale tenester hjelper til å redusere avstandsulempene for næringsliv og befolkning i utkantstrøk. Regjeringa vil sikre livskraftige lokalsamfunn og moglegheiter til å bu i heile landet. Satsing på IKT er ein sentral del av innsatsen for å nå dette målet.

Det er viktig å styre ressursbruken i kommunane inn mot dei viktige og krevjande oppgåvene vi står overfor, innan skule, helse og omsorg. Vi ynskjer meir velferd og mindre administrasjon. IKT er eit viktig verkty for å nå dette målet, både strategisk og som støttefunksjon i den offentlege tenesteproduksjonen. Kommunane bør derfor prøve ut måtar å innrette seg på som kan gi den nødvendige styringa av utviklinga, og som kan føre til reduserte kostnader, stordriftsfordelar og fornuftig ressursbruk.

Fleire har peika på at den breibandsutbygging som skjer i regi av blant anna lokale kraftselskap og kommunar ville bli meir effektiv med samarbeid og samordning utover kommunenivå. Dei regionale og interkommunale satsingar vi ser på dette området maktar i stor grad å samordne etterspørselen og finne felles løysingar.

Norge skal vere leiande på IKT
Regjeringa legg vekt på at Noreg skal vere leiande på bruk av IKT. Det offentlege skal vere leiande på å etterspørje nye IKT-løysingar. Kommunane står for ein stor del av den samla offentlege etterspørselen. Kommunesektoren har difor ei heilt sentral rolle i å etterspørje moderne IKT-løysingar. Kommunane sine initiativ er viktig for heile IKT-næringa, og for Noreg som kunnskapsnasjon.

Dei tilsette er medspelarar
Dei tilsette må vere medspelarar i utviklings- og fornyingsarbeidet. Interkommunalt samarbeid og selskapsdanning inneber endringar for dei tilsette. Det er viktig å ikkje berre å lytte til, men òg bruke dei tilsette og kompetansen deira i endringsprosessane.

Kommunal selskapsdanning synest å vere ”på moten”. Ifølgje SSB sin statistikk var 2004 eit førebels rekord år i etableringa av nye kommunale selskap. Heile 2.200 nye selskap såg dagens lys. Det blei etablert 147 nye IKSer (InterKommunale Selskap) i 2004 - fleire av desse var selskapa knytte til IKT-samarbeid. Det er klart at kommunane i fornyingsarbeidet sitt i enno større grad enn tidlegare vurderer organiseringa av oppgåver, utskilling av støttefunksjonar i eigne einingar og andre organisatoriske grep. Vi trur det er viktig i denne fasen å spreie erfaringar frå eksempel på god praksis. Derfor har vi teke initiativ til denne konferansen.

Kvifor ein rettleiar
Interkommunalt IKT-samarbeid har vore ein gjengangar i Høykom-programet sine mange kommunale prosjekt. KS og Fornyings- og administrasjonsdepartementet tok i fjor saman initiativ til å få summert erfaringane frå desse så langt.

Utgangspunktet i Høykom-samanheng har vore at tett IKT- og funksjonssamarbeid er eit av dei bruksområda som underbyggjer behovet for breiband i distrikta. Å leggje til rette for interkommunalt samarbeid har såleis vore eit mål for mange prosjekt, samtidig som det også har vore eit behov for erfaringsdeling og -spreiing på området.

Gevinstane av samarbeid er dokumenterte; det er snakk om stordriftsfordelar ved innkjøp, direkte reduksjon i driftskostnader, større profesjonalitet, betre kvalitet, moglegheiter for døgnopne og krevjande IKT-tenester, og ikkje minst ei betre tilrettelegging for interkommunalt samarbeid om tenesteproduksjon.

Men det er òg fallgruver
Men erfaringane viser òg at det er fallgruver, val som må takast og ting ein skal tenkje på i prosessen. Difor er dette blitt ein rettleiar, som de har fått distribuert her i dag. Og derfor denne konferansen kor vi skal høyre om praktiske erfaringar frå ein del eksempel på samarbeid. Nokre av desse eksempla er òg såkalla fyrtårnprosjekt innan Høykom-programmet.

Det er òg utvikla ein nettbasert, utvida versjon av den rettleiaren de har fått distribuert. Gjermund Lanestedt frå selskapet Scandpower IT, som bl.a. tidlegare har vore programkoordinator for Høykom-programmet, og som står ansvarleg for erfaringsoppsummeringa og utarbeidinga av rettleiaren, skal seinare i dag kome nærmare inn på erfaringane og gjennomgå rettleiaren meir i detalj.

Eg vil her avgrense meg til å ønskje dykk lukke til med bruken av rettleiaren, og erfaringsutveksling, og erklærer med dette den nettbaserte rettleiaren for opna!

• Veileder i interkommunalt IKT-samarbeid