5 Fisket etter avtalane i 2015 og 2016

Dette kapitlet gjer greie for hovudtrekka i fisket etter fiskeriavtalane Noreg hadde med andre land i 2015 og 2016. Hovudvekta er lagt på norsk utnytting av avtalane og i kva grad partane som får tildelt kvotar i norske område, faktisk utnyttar desse kvotane.

Norske fiskarar utnyttar generelt kvotane godt, og for dei kommersielt viktigaste bestandane blir kvotane nytta så godt som fullt ut, jf. tabell 5.1.

Årsaka til at hysekvoten ikkje vart fullt utnytta i 2015 er at totalkvoten vart auka med 25 prosent midt i året som følgje av ein revidert metodikk for bestandsvurderinga. På tross av hyppige refordelingar i 2016 klarte ikkje flåten å nytta heile kvoten dette året heller. Dette skyldas periodevis dårleg tilgang på hysa. Ved årets slutt stod det igjen betydelege kvantum både i trålgruppa, gruppa for konvensjonelle reiskap og open gruppe.

Noreg utnyttar kvotane på dei bestandane som vi deler med Russland godt. Noreg har god tilgang på desse bestandane i eiga sone, og vi nyttar difor lite av sonetilgangen vi har i russiske sone. Russland fiskar store deler av sine kvotar i norsk økonomisk sone (NØS).

Noreg nytta heile den norske sildekvoten og seikvoten sør for 62°N vart brukbart nytta i 2016. Ifølgje offisiell fangststatistikk har EU i dei seinare åra hatt relativt god utnytting av fellesbestandane i Nordsjøen; det same gjeld kvotane dei har i norsk sone nord for 62°N.

I EU-farvatna vart dei norske kvotane og sonetilgangen av dei pelagiske artane sild, kolmule og brisling, i tillegg til blåkveite og kviting, godt nytta begge åra. Noreg nytta heile augepålkvoten begge åra. Norske linefartøy fiska ein god del av botnfiskkvotane av blålange, lange og brosme både i 2015 og 2016.

Det norske fisket i Skagerrak har dei siste åra i hovudsak vore konsentrert om reke og sild. EU har fiska mest av artane torsk, raudspette, sild og reker i Skagerrak. Med unntak av hyse og kviting har Sverige har nytta sine kvotar i norsk økonomisk sone godt.

Færøyane har fiska mesteparten av kvotane sine på torsk, hyse og sei i NØS begge åra.

Med unntak av kveite og reker har Noreg hatt godt utbytte av kvotane i Grønlands sone i 2015 og 2016. Det same har Grønland i NØS nord for 62°N. Noreg har også utnytta botnfiskkvotane ved Island godt begge åra. Det same har Island i NØS nord for 62°N.

Alle kyststatane har nytta kvotane sine av dei pelagiske artane norsk vårgytande sild, kolmule og makrell godt.

Både i sesongen 2015/2016 og sesongen 2016/2017 nytta Noreg heile kvoten sin av lodde ved Island, Grønland og Jan Mayen. Heile kvoten vart fiska ved Island om vinteren.

For mange fiskeartar er det dei siste åra innført kvotefleksibilitet over år. Samanlikningar mellom kvotar og fangst i dei enkelte år kan difor vere misvisande. Fiskeslaga dette gjelder er markert i fotnotane i tabell 5.1 og 5.2.

5.1 Tosidige avtalar

5.1.1 Noreg – Russland

Noreg har ei høg utnytting av kvotane på dei fiskebestandane vi forvaltar saman med Russland. Også Russland utnyttar kvotane sine godt; dei fiskar betydelige deler av sine kvotar i norsk økonomisk sone (NØS). Noreg nyttar lite av sonetilgangen vi har i russisk sone, fordi vi har god tilgang på desse bestandane i eiga sone.

I 2015 var Noreg og Russland einige om å innføre kvotefleksibilitet over årsskiftet for 2016. Denne ordninga er ført vidare i 2017.

Årsaka til at hysekvoten ikkje vart fullt utnytta i 2015 er at totalkvoten vart auka med 25 prosent midt i året som følgje av ein revidert metodikk for bestandsvurderinga. På tross av hyppige refordelingar i 2016 klarte ikkje flåten å nytta heile kvoten dette året heller. Dette skyldas periodevis dårleg tilgang på hysa. Ved årets slutt stod det igjen betydelege kvantum både i trålgruppa, i gruppa for konvensjonelle reiskap og i open gruppe.

5.1.2 Noreg – EU

Tabell 5.8 viser fangstmoglegheitene for norske fartøy i EU-sona. For fleire artar kan kvoten også fiskast i NØS eller i internasjonalt område. Slike fangstar reduserer høvet til å fiske tilsvarande i EU-sona. Det er til dømes tilfellet med makrellen. Avvik kan elles komme av at fisken er vanskeleg tilgjengeleg eller at det er liten interesse for å fiske denne arten.

Noreg får også kvotar i grønlandske farvatn gjennom forhandlingane med EU. Tradisjonelt har kvoten på blåkveite på Vest-Grønland vore best nytta, men dei siste åra har også kvoten på Aust-Grønland vore nytta. Dei siste åra har det vore liten interesse for å fiske reker.

Noreg – EU: fisket i Skagerrak og Kattegat

Det norske fisket i Skagerrak har dei siste åra i hovudsak vore konsentrert om torsk, reker og sild.

EU har dei siste åra nytta best kvotane på torsk, rødspette og nordsjøsild. Det er i hovudsak Danmark og Sverige som fiskar på desse kvotane, men andre EU-land har mindre kvotar for enkelte artar. På eige grunnlag kvoteregulerer EU òg andre bestandar enn dei det er fastsett kvotar på gjennom avtalen om regulering av fiskebestandane i Skagerrak/Kattegat.

Foto: Nærings- og fiskeridepartementet

Tabellane 5.10 og 5.11 viser kvotane og fangstane i Skagerrak og Kattegat i 2015 og 2016.

Noreg – EU: Sverige

Noreg har ein såkalla nabolandsavtale med Sverige om fiskeri, som gir svenske fiskarar retten til å fiske i norsk sone i Nordsjøen.

Svenske kvotar og fangstar i norske havområde i 2015 og 2016 er vist i tabell 5.12.

5.1.3 Noreg – Færøyane

Færøyane har utnytta botnfiskkvotane godt. Færøyske fartøy har i hovudsak fiska kvoten på makrell i si eiga sone, i EU-sona og i internasjonalt farvatn dei siste åra. Dei har difor ikkje fiska makrell i NØS nord for 62°N, eller i fiskerisona ved Jan Mayen i 2015 eller 2016. Færøyane har ikkje hatt tilgang til å fiske kolmule i norske havområde dei siste åra.

5.1.4 Noreg – Grønland

Noreg sine kvotar og fangstar i grønlandsk sone i 2015 og 2016 går fram av tabell 5.15. I tillegg kan norske fartøy fiske i grønlandsk sone på kvote tildelt av EU (sjå tabell 5.8).

Kvotane på torsk og blåkveite var godt nytta, medan kvoten på kveite er vanskeleg å nytte.

Kvoten på uer er delt i botnlevande og pelagisk uer. Den pelagiske uerkvoten frå Grønland og EU kan fiskast i internasjonalt farvatn. Desse kvotane vart nytta.

Grønland sine kvotar i NØS blir som regel godt nytta.

Foto: Gunn Norvik, Norges sjømatråd

5.1.5 Noreg – Island

Norske fartøy har utnytta kvotane på botnfisk ved Island godt dei seinaste åra. Island har også tradisjonelt fiska opp torskekvoten som dei er tildelt, samstundes som dei i stor grad utnyttar det kvantum som kan fiskast som bifangst. Dei siste åra har Islandske fartøy i hovudsak fiska kvoten på norsk vårgytande sild i si eiga sone og i færøysk sone. Sidan 2015 har dei ikkje hatt høve til å fiske norsk vårgytande sild i norske havområder.

5.2 Kyststatsavtalar og andre fleirsidige avtalar

5.2.1 Norsk vårgytande sild

I 2007 var kyststatane einige om å innføre kvotefleksibilitet over årsskiftet for 2008. Denne ordninga er seinare ført vidare. Tabell 5.19 og 5.20 viser kvotane før og etter overføringar mellom partane, og overføringar over år.

Som følge av at Færøyane hausten 2012 fremma krav om ein høgare del norsk vårgytande sild, vart det i åra 2013 og 2014 inngått firepartsavtalar mellom EU, Island, Noreg og Russland om fordeling av norsk vårgytande sild. I avtalane vart det satt av eit kvantum til færøysk fiske, i samsvar med deira del frå 2007. Det vart ikkje einigheit om ein kyststatsavtale for 2015, men partane vart likevel samde om ein totalkvote i tråd med anbefalinga frå ICES. I 2016 vart det heller ikkje semje om ein avtale, men 15. januar 2016 la Noreg frem eit forslag til forvaltningstiltak i NEAFCs konvensjonsområde for 2016. I forslaget var det blant anna lagt opp til ein TAC ut frå forvaltningsplanen på 316 876 tonn. Tre parter stemte for, ein imot og ein part valde å ikkje stemme. Noregs forslag vart derfor gjeldande. Fordelinga av kvotar for 2016 er attgitt i tabell 5.20.

Færøyane og Island har dei siste åra fiska store delar av kvota si i eiga sone. I 2015 fiska EU den største delen av kvota si i internasjonalt farvatn; i 2016 tok dei det meste av fangsten i norsk sone.

5.2.2 Lodde ved Island, Grønland og Jan Mayen

Kyststatane vart i mai 2015 einige om ein førebels TAC fastsett til 300 000 tonn for sesongen 2015/2016. Fisket i Grønlands økonomiske sone starta 29. juni medan fisket i Islands økonomiske sone ikkje vart opna før 1. oktober. Eit norsk fartøy gjekk til Grønland men fant ikkje lodde. 19. oktober vart TAC redusert til 44 000 tonn lodde. Norsk kvote vart då redusert til 34 685 tonn. Etter fleire tokt ble TAC den 22. januar 2016 auka til 173 000 tonn lodde. Norsk kvote auka til 58 326 tonn lodde. Dei fyrste fartøya gjekk til Island i slutten av januar 2016. Med bakgrunn i tal frå elektronisk rapportering stoppa islandsk kystvakt det norske loddefisket natt til 22. februar 2016. Då vart kvoten estimert oppfiska.

For sesongen 2016/2017 vart kyststatane juni 2016 samde om å vidareføra dei bilaterale avtala frå mai 2015. På grunn av låge målingar av bestanden hausten 2015 vart det ikkje funne grunnlag for å opne for eit sommarfiske etter lodde. Etter fleire tokt hausten 2016 og januar 2017 vart det i slutten av januar sett ein TAC på 57 000 tonn lodde. Det norske fisket vart opna 30. januar. Island gjennomførde eit nytt tokt i byrjinga av februar, noko som gjorde at det 14. februar vart funne grunnlag for å auka TAC til 299 000 tonn. Norsk kvote auka difor til 59 474 tonn.

5.2.3 Kolmule

I tillegg til Noregs kyststatsdel av kolmule, byter også Noreg tradisjonelt til seg kolmule frå EU – samstundes som vi byter frå oss kolmule til Russland.

Frå og med 2013 vart det innført kvotefleksibilitet over årsskiftet i fisket etter kolmule.

Noreg fiska både i 2015 og 2016 på forskot på neste års kvote. I 2015 fiska norske fartøy den største delen av kvoten sin i internasjonalt farvatn vestafor Irland; i 2016 fiska dei mest i EU-sona vestafor og nordafor Irland. Sjølv om det ikkje vart semje om ein kyststatsavtale for kolmule i 2015 eller 2016, fekk Noreg gjennom bilaterale avtalar med EU og Færøyane tilgjenge til å fiske deler av kvoten i høvesvis EU-sona og i Færøysona. I 2015 utnytta norske fartøy begge tilgjenga fullt ut; i 2016 vart det fiska svært lite i Færøysona, medan tilgjenget til EU-sona vart nytta nesten til det fulle.

Tabell 5.22 og 5.23 viser kvotane før og etter overføringar mellom partane, og overføringar over år. Dei fleste partane utnyttar kvotane godt.

EU-fartøy og færøyske fartøy har i dei siste åra fiska den største delen av sine kvotar i eigne farvatn, medan islandske fartøy i størst grad har fiska i færøysk sone. Russland og Grønland fiskar i hovudsak i Færøysk sone og i internasjonalt farvatn.

5.2.4 Makrell

Frå og med 2011 vart det innført kvotefleksibilitet over årsskiftet i fisket etter makrell. Tabell 5.24 og 5.25 viser kvotane før og etter overføringane mellom partane, og overføringane over år. Noreg fiska både i 2015 og 2016 på forskot på neste års kvote. Noreg fiska storparten av kvoten i 2015 og 2016 i eiga sone. Dei fleste partane utnyttar kvotane godt.

Foto: Havforskingsinstituttet

5.2.5 Norsk fiske i Irmingerhavet

Deltakinga i fisket i Irmingherhavet har variert frå år til år. I 2015 deltok tre norske fartøy, mens det deltok to fartøy i 2016. Kvoteutnyttinga har òg variert frå år til år. Dei to siste åra har kvoten vorte fullt utnytta.

5.2.6 Norsk fiske i det nordvestlege Atlanterhavet

Dei siste åra har det vore auka interesse for fiske etter torsk i det nordvestlege Atlanterhavet. I 2015 deltok fire norske fartøy i dette fisket, medan tre norske fartøy deltok i 2016. Kvoten var fullt utnytta i begge åra.

Norske fartøy har ikkje fiska reker i det nordvestlege Atlanterhav sidan 2014; orsaka er ein dårleg bestandssituasjon.