3 Statens pensjonsfond

Lov om Statens pensjonsfond tok til å gjelda 1. januar 2006. Same dato vart Statens pensjonsfond skipa som overbygning over det som før var Statens petroleumsfond og Folketrygdfondet. Desse to fonda skifta samstundes namn til høvesvis Statens pensjonsfond utland (SPU) og Statens pensjonsfond Noreg (SPN). Verksemda i fonda er vidareført under den nye overbygningen. Tabell 3.1 syner at samla verdi av dei to fonda var 3 969,6 mrd. kroner ved utgangen av 2012, ein auke på 532,2 mrd. kroner frå utgangen av 2011. Kapitalen i fonda vert teken med i kapitalrekneskapen i kontogruppe 61 Spesielle fond og forsikringar.

3.1 Statens pensjonsfond utland

Inntektene og utgiftene i SPU er definerte i lov 21. desember 2005 nr. 123 om Statens pensjonsfond. Inntektene i 2012 er summen av statens netto kontantstraum frå petroleumsverksemda, netto finanstransaksjonar (medrekna ev. kjøp og sal av aksjar i Statoil ASA), og avkastninga av fondets investeringar. Utgiftene i fondet er ei årleg overføring frå fondet til statskassa etter vedtak i Stortinget.1 Med utgangspunkt i innstillinga frå finanskomiteen om handsaminga av tidlegare lov om Statens petroleumsfond vart det etablert som praksis at overføringa svarar til det oljekorrigerte underskotet i statsbudsjettet. Overføringa frå SPU til statsbudsjettet over kapittel 5800 vert rekneskapsført i samsvar med stortingsvedtaket i nysaldert budsjett. Etter handlingsregelen for budsjettpolitikken skal det strukturelle oljekorrigerte underskotet over tid svara til venta realavkastning av SPU, berekna til 4 prosent.

SPU vert forvalta som eit kroneinnskot i Noregs Bank og er ein del av balansen i rekneskapen til banken. Kroneinnskotet har same verdi som banken sin særskilde portefølje av utanlandske verdipapir tilknytt SPU. Rekneskapen for kroneinnskotet vert såleis ført etter dei same retningslinene som rekneskapen elles i Noregs Bank. Rekneskapen er ført etter prinsippet om marknadsverdi. Det stortingsoppnemnde representantskapet skal etter sentralbanklova føra tilsyn med drifta av banken, medrekna kapitalforvaltninga. Representantskapet peikar ut ekstern revisor for Noregs Bank inkludert forvaltninga av SPU.

Tabell 3.3 nedanfor syner eit resultatoppsett for SPU med resultatelement som følgjer av lov om Statens pensjonsfond. Tabell 3.4 syner balansen til fondet. I tabell 3.2 er dei månadlege kontantoverføringane til fondet spesifiserte.

Resultatoppsettet i tabell 3.3 syner ein netto auke i verdiane i SPU på 516,6 mrd. kroner i 2012. Netto kontantstraum frå statens petroleumsverksemd var på 395,5 mrd. kroner. Etter vedtak i nysaldert budsjett 2012 vart det overført 104,6 mrd. kroner frå SPU til statsbudsjettet. Staten hadde i 2012 ikkje finanstransaksjonar, jf. lov om Statens pensjonsfond § 3. Avkastninga av plasseringane til fondet var 225,7 mrd. kroner, jf. Noregs Banks årsmelding om SPU. Av dette kjem til saman 109,7 mrd. kroner2 frå renter, utbyte og andre netto inntekter, med frådrag for forvaltningskostnader, medan 18,4 mrd. kroner kjem frå netto realiserte vinstar/tap på verdipapir og 317,1 mrd. kroner kjem frå netto urealiserte vinstar/tap på verdipapir. Valutakursreguleringar førte til eit fall i verdien av fondet målt i norske kroner svarande til 219,6 mrd. kroner som følgje av styrkt kronekurs i 2012. Noregs Banks årsmelding om SPU syner eit positivt resultat frå forvaltning på 447,4 mrd. kroner, før valutakursregulering og forvaltningskostnader (jf. spesifikasjon i tabell 3.3, note 4).

Kontantstraumen frå petroleumsverksemda medrekna eventuelle finanstransaksjonar i samband med at staten har kjøpt eller selt aksjar i Statoil ASA, og med frådrag for overføringa til statsbudsjettet, utgjer netto avsetjing til fondet i statsbudsjettet. For 2012 er netto avsetjing 290,9 mrd. kroner.3 Kontantoverføringane frå statskassa til fondet gjennom året vert fastlagde ut frå ein prognose for netto avsetjing der ein òg tek omsyn til om det vart overført for mykje eller for lite året før. Dei månadlege kontantoverføringane og samanhengen med netto avsetjing til SPU kjem fram i tabell 3.2.

I Meld. St. 1 (2012–2013) varsla departementet endring av reglane for omvekting av SPU. Som ein del av endringane avvikla ein ordninga med delvis rebalansering. I tråd med dette endra Finansdepartementet i oktober 2012 mandatet for Noregs Banks forvaltning av SPU. Etter endringa påverkar kontantoverføringane ikkje lenger den prosentvise aksjedelen i faktisk referanseindeks. Det vil mellom anna seia at endeleg storleik på kontantoverføringane til fondet vert fastsett av Finansdepartementet.4

Samstundes som ein gjekk bort frå delvis rebalansering, fastsette departementet at ein frå 2012 òg vil avsetja midlar til SPU i desember. I 2012 vart kontantoverføringane i november og desember såleis lågare enn overføringane i månadane føreåt.

Samla verdi av fondet ved utgangen av 2012 er bokført til 3 824,5 mrd. kroner i kapitalrekneskapen. Dette svarar til marknadsverdien av fondet på 3 813,6 mrd. kroner og mellomrekninga på 10,9 mrd. kroner i favør av fondet. Balansen i SPU er nærare spesifisert i tabell 3.4, der bruttotal for balansen til fondet òg kjem fram.

Kapitalen i SPU er plassert i renteberande verdipapir, aksjar notert på børs og eigedom. Noregs Bank forvaltar SPU på oppdrag frå Finansdepartementet. Finansdepartementet har i mandatet for fondet definert nærare innretting for forvaltninga. Samansetjinga av referanseindeksen for fondet er nærare omtala i Meld. St. 27 (2012–2013) Forvaltninga av Statens pensjonsfond i 2012.

Den 8. mars 2013 offentleggjorde Noregs Bank årsmeldinga for forvaltninga av SPU.

Årsmeldinga til Noregs Bank gjer greie for korleis den særskilde porteføljen av utanlandske verdipapir i SPU, som svarar til verdien av innskotet i Noregs Bank, vart forvalta i 2012. I samsvar med forskrift om årsrekneskap m.m. gjeldande frå 2011 følgjer Noregs Bank dei internasjonale rekneskapsstandardane IFRS i rekneskapsrapporteringa.5 Årsmeldinga syner at den bokførte verdien av den særskilde porteføljen var 3 813,6 mrd. kroner ved utgangen av 2012. Avkastninga av dei utanlandske investeringane i fondet vart på 13,4 prosent for heile 2012 målt i valutakorga til fondet. Valutakorga er ei vekta samansetjing av valutaene i referanseindeksane for aksjar og obligasjonar. Når ein fordeler avkastninga på aksje-, obligasjons- og eigedomsporteføljane, ser ein at aksjeinvesteringane gav ei avkastning på 18,1 prosent, obligasjonsinvesteringane gav 6,7 prosent og eigedomsinvesteringane 5,8 prosent.

Verdien av den norske krona styrkte seg 5,9 prosent mot valutakorga til SPU i 2012. Dermed vart verdien av fondet målt i norske kroner tilsvarande lågare. Det er avkastninga i utanlandsk valuta som er relevant når ein skal vurdera utviklinga i den internasjonale kjøpekrafta til fondet.

Dei samla kostnadene til forvaltninga vert dekte av avkastninga i fondet i samsvar med forvaltningsavtalen mellom Finansdepartementet og Noregs Bank. For 2012 utgjorde dei samla kostnadene for SPU 0,06 prosent av kapitalen. Avkastningsavhengige honorar til eksterne forvaltarar er rekna med, og kom på om lag 0,3 mrd. kroner i 2012, mot 0,5 mrd. i 2011. Til saman utgjorde forvaltningskostnadene til Noregs Bank 2 193 mill. kroner i 2012. Forvaltningskostnadene er nærare spesifisert i note 5 i Noreg Bank si årsmelding om SPU for 2012, og kostnadsutviklinga er nærare omtala i Meld. St. 27 (2012–2013).

Årsmeldinga til Noregs Bank er uprenta vedlegg til Meld. St. 27 (2012–2013).

Note 1 Inntekter frå netto kontantstraum

Dette talet utgjer netto kontantstraum frå petroleumsverksemda og vert overført til SPU over kapittel 2800, post 50 i statsbudsjettet. Netto kontantstraum utgjer desse postane i statsbudsjettet (tal i mill. kroner):

Note 2 Inntekt frå netto finanstransaksjonar

Det har ikkje vore finanstransaksjonar som påverkar resultatoppsettet for SPU i 2011 og 2012.

Note 3 Utgift ved overføring til statsbudsjettet

Overføringa frå SPU til statskassa vert fastsett i samband med stortingshandsaminga av nysaldert budsjett i desember og ført til inntekt over kapittel 5800, post 50 (tal i mill. kroner):

Note 4 Inntekter frå avkastning av fondet

Noregs Banks resultatrekneskap for SPU (tal i mill. kroner):

Summen av renteinntekter (46,6 mrd. kroner), aksjeutbyte (63,3 mrd. kroner) og andre nettoinntekter (1,9 mrd. kroner), med frådrag av forvaltningskostnader (2,2 mrd. kroner), utgjer 109,7 mrd. kroner og inngår i statens samla overskot, jf. tabell 1.2 kapittel 1.

3.2 Statens pensjonsfond Noreg

Folketrygdfondet forvaltar Statens pensjonsfond Noreg (SPN) på oppdrag frå Finansdepartementet.

Folketrygdfondet offentleggjorde 2. april 2013 årsmeldinga for forvaltninga av SPN i 2012. I 2012 endra Folketrygdfondet rekneskapsprinsipp til International Financial Reporting Standard (IFRS).6 I denne meldinga er tala for 2011 difor på fleire stader endra eller framstilt i ny form samanlikna med Meld. St. 3 (2011–2012). Framstillinga her er i samsvar med Folketrygdfondet sitt rekneskapsoppsett for SPN i 2012.

Eigenkapitalen i SPN var 145,1 mrd. kroner ved utgangen av 2012, jf. tabell 3.6 nedanfor. Balansen syner at den bokførte verdien av dei samla eigenkapitalplasseringane (aksjar m.m.) til fondet var 90,5 mrd. kroner. Bokført verdi av obligasjonar og andre renteberande papir var 53,3 mrd. kroner. Bokført verdi av finansielle derivat var 2,4 mrd. kroner. SPN har òg 8,8 mrd. kroner plassert som bankinnskot.7 Dette er i hovudsak motsvara av gjeld for motteken kontantsikring på 8,2 mrd. kroner. Resterande gjeldpostar i balansen er fyrst og fremst finansielle derivat og innlån knytt til gjenkjøpsavtalar.

I 2012 syner resultatet til SPN eit overskot på 15,6 mrd. kroner, jf. tabell 3.5 nedanfor.8 Renteinntekter utgjorde 2,6 mrd. kroner, medan utbyte frå selskap i porteføljen utgjorde 3,5 mrd. kroner. Verdipapirvinstane var på 10 mrd. kroner, med 8,2 mrd. kroner i vinst på eigenkapitalplasseringar og 1,8 mrd. kroner i vinst på renteplasseringar. Netto andre inntekter var negative med 0,3 mrd. kroner. Samla forvaltningskostnader var 127 mill. kroner, som er 0,09 prosent av gjennomsnittleg forvalta kapital i 2012. Forvaltningskostnadene er kostnadene til Folketrygdfondet si forvaltning av fondet. Dette er nærare omtala i årsmeldinga til Folketrygdfondet og i Meld. St. 27 (2012–2013).

Årsmeldinga til Folketrygdfondet gjer greie for korleis porteføljen av verdipapir i SPN vart forvalta i 2012. Avkastninga av fondet i 2012 var på 12,2 prosent. Avkastninga av plasseringane i norske renteinstrument var på 9,1 prosent, medan avkastninga av norske aksjar var på 14,7 prosent. Avkastninga av rente- og aksjeplasseringar i resten av Norden var på høvesvis 2,3 og 15,7 prosent.

Folketrygdfondet si forvaltning av SPN vart i 2012 revidert av revisjonsselskapet Ernst & Young, som er oppnemnt av Finansdepartementet.