3 Statens lån i utlandet

3.1 Forvaltninga av utanlandsgjelda og forslag til fullmakt

Finansdepartementet har for 1999 fullmakt til å ta opp nye statslån i utlandet for eit beløp som motsvarer 10 000 mill. kroner rekna etter valutakursane 30. september 1998. Staten har ikkje tatt opp lån i utlandet sidan mai 1997, då ein tok opp eit lån i Den europeiske investeringsbanken (EIB) på 60 mrd. italienske lire, dvs. om lag 250 mill. kroner.

Sidan 1997 har Finansdepartementet heller ikkje inngått nye rente- og valutabyteavtalar. Slike avtalar kan nyttast for å få den rente- og valutaeksponeringa ein finn ønskjeleg, uavhengig av låneopptak. Departementet vurderer løpande bruken av ulike instrument i kapital- og valutamarknadene for å oppnå den samansetjinga av porteføljen som ein til ei kvar tid finn mest høveleg. Samansettinga av utanlandsgjelda blir vurdert i samanheng med Noregs Banks immuniseringsportefølje, jf. avsnitt 3.2.

Det vil kunne vere ein viss risiko for at motparten i rente- og valutabytteavtalar ikkje vil vere i stand til å oppfylle sine skyldnader. Sjølv om skyldnader og tilgodehavande på avtaletidspunktet balanserer, vil utviklinga i valutakursane og i rentenivået kunne føre til at det byggjer seg opp relativt betydelege skyldnader eller tilgodehavande på ein enkelt motpart. Finansdepartementet vil derfor berre gjere avtalar med velrenommerte finansinstitusjonar som blir vurderte som særleg kredittverdige av dei største kredittvurderingsselskapa, og dermed sørgje for minimal risiko. Sidan avtalane gjerne løper over mange år, kan ein likevel oppleve at motpartar blir mindre kredittverdige, og at risikoen såleis aukar. Skyldnader under rente- og valutabytteavtalar blir avrekna mot Finansdepartementets fullmakter for utanlandslån.

Tabell 3.1 viser statens utanlandsgjeld fordelt på valutaslag. Rekna etter valutakursane 30. september 1999 utgjer denne porteføljen motverdien av 7 107 mill. norske kroner. Renta for 61 pst. av gjelda var fast for heile løpetida medan resten var knytt til utviklinga i interbankrenta.

Finansdepartementet vurderer det slik at det framleis vil vere føremålstenleg å ha fullmakt til å ta opp nye statslån i utanlandsk valuta. Staten vil vere tent med å ha høve til å ta opp nye lån i situasjonar der dette kan føre til lågare kostnader eller mindre risiko samla sett for statens gjeldsforvaltning. I denne samanhengen vil ein vurdere eit eventuelt parallellån denominert i euro, jf. avsnitt 1.5. På denne bakgrunnen foreslår ein at Finansdepartementet får fullmakt til å ta opp inntil 20 000 mill. kroner i nye lån i utlandet.

Som eit ledd i forvaltninga av låneporteføljen vurderer ein tilbakekjøp av obligasjonar i uteståande lån med tanke på å redusere nettokostnadene når ein ser statens utanlandsgjeld og Noregs Banks immuniseringsportefølje under eitt. Tilbakekjøp blir rekna som ekstraordinære avdrag, men det kan vere aktuelt å sitje med dei oppkjøpte obligasjonane som ei eigenbehaldning. I den grad det er føremålstenleg tar ein likevel sikte på å nedskrive dei tilbakekjøpte obligasjonane mot lånet. Noregs Bank har for eiga rekning kjøpt norske statsobligasjonar denominert i utanlandsk valuta, og det kan bli aktuelt for staten å overta desse. Samla pålydande verdi på Noregs Banks behaldning av slike obligasjonar per 30. september i år motsvarde 649 mill. norske kroner.

Oppstillinga i tabell 3.2 viser utviklinga i statens utanlandsgjeld dersom foreslått fullmakt for nye lån i år 2000 blir nytta fullt ut.

3.2 Samordninga av statens utanlandsgjeld og Noregs Banks valutareservar

Kostnadene ved opplåning i utanlandsk valuta vil ved sida av rentene som blir betalte på låna, vere sterkt avhengig av utviklinga i valutakursane. Det er stor uvisse knytt til kursutviklinga, og lånekostnadene kan derfor variere sterkt.

For å gjere denne uvissa minst mogleg for statsforvaltninga har Noregs Bank og Finansdepartementet sidan utgangen av 1994 samordna forvaltninga av statens utanlandsgjeld og Noregs Banks valutareservar. Ein del av valutareservane lik storleiken på statens utanlandsgjeld, kalla «immuniseringsporteføljen», er skilt ut og plassert med ei samansetjing som om lag svarer til eksponeringa på gjelda. Rente- og valutakursrisikoen ved statens utanlandsgjeld er dermed langt på veg nøytralisert gjennom Noregs Banks plasseringar.

Den rekneskapsmessige samordninga blei gjennomførd 1. januar 1995, jf. St.prp. nr. 14 (1995-96) og St.prp. nr. 18 (1996-97). Noregs Banks avkastning på immuniseringsporteføljen blir godskriven/belasta 1 staten, og sentralbanken har dermed ikkje lenger nokon risiko i eiga rekning knytt til den delen av valutareserven som er sett av til å sikre statens utanlandsgjeld.

Figur 3.1 gjev eit bilete av samordninga mellom Noregs Banks immuniseringsportefølje og statens utanlandsgjeld per 30. september i år. I figuren er valutaer der ein har uteståande på mindre enn 50 mill. kroner ikkje tatt med. Valutafordelinga i dei to porteføljane er svært lik, medan det er enkelte mindre avvik når det gjeld durasjon. Sett under eitt er både valutakursrisikoen og renterisikoen svært liten.

Kjelde: Kjelde: Noregs Bank og Finansdepartementet.