3 Statens pensjonsfond

Lov om Statens pensjonsfond tok til å gjelda 1. januar 2006. Same dato vart Statens pensjonsfond skipa som overbygning over det som før var Statens petroleumsfond og Folketrygdfondet. Desse to fonda skifta samstundes namn til høvesvis Statens pensjonsfond utland (SPU) og Statens pensjonsfond Noreg (SPN). Verksemda i fonda er ført vidare under den nye overbygningen. Tabell 3.1 syner at samla verdi av dei to fonda var 3 215,7 mrd. kroner ved utgangen av 2010, ein auke på 456,7 mrd. kroner frå utgangen av 2009. Kapitalen i fonda vert teken med i kapitalrekneskapen i kontogruppe 61 Spesielle fond og forsikringar.

3.1 Statens pensjonsfond utland

Inntektene og utgiftene til SPU er definerte i lov 21. desember 2005 nr. 123 om Statens pensjonsfond. Inntektene i 2010 er summen av statens netto kontantstraum frå petroleumsverksemda, netto finanspostar (medrekna kjøp og sal av aksjar i Statoil ASA), og avkastninga av formuen i fondet. Utgiftene til fondet er ei årleg overføring frå fondet til statskassa etter vedtak i Stortinget.1 Med utgangspunkt i innstillinga frå finanskomiteen ved handsaminga av tidlegare lov om Statens petroleumsfond, vart det etablert som praksis at overføringa svarar til det oljekorrigerte underskotet på statsbudsjettet. Overføringa frå SPU til statsbudsjettet over kapittel 5800 vert rekneskapsført i samsvar med stortingsvedtaket i nysaldert budsjett. Ifølgje handlingsregelen for budsjettpolitikken skal det strukturelle oljekorrigerte underskotet over tid svara til venta realavkastning av SPU på 4 prosent.

SPU vert forvalta som eit kroneinnskot i Noregs Bank, og er ein del av balansen i rekneskapen til banken. Kroneinnskotet har same verdi som banken sin særskilde portefølje av utanlandske verdipapir tilknytt SPU. Rekneskapen for kroneinnskotet vert såleis ført etter dei same retningslinene som rekneskapen elles i Noregs Bank. Rekneskapen er ført etter prinsippet om marknadsverdi. Det stortingsoppnemnde representantskapet skal etter sentralbanklova føra tilsyn med bankens drift, medrekna kapitalforvaltninga. Representantskapet nemner opp ekstern revisor for Noregs Bank, inkludert forvaltninga av SPU.

Tabell 3.2 nedanfor syner ei resultatoppstilling for SPU, jf. lov om Statens pensjonsfond si oppramsing av resultatelement som inngår i fondet. Tabell 3.3 syner balansen til fondet.

Resultatoppstillinga i tabell 3.2 syner ein netto auke i verdiane i fondet på 438,9 mrd. kroner i 2010. Netto kontantstraum frå statens petroleumsverksemd var på 276,0 mrd. kroner. Etter vedtak i nysaldert budsjett 2010 vart det overført 109,4 mrd. kroner frå SPU til statsbudsjettet. Staten hadde i 2010 ikkje finanstransaksjonar, jf. lov om Statens pensjonsfond § 3. Stortinget vedtok 17. desember 2010 å avvikla Statens petroleumsforsikringsfond (SPFF) per 31. desember 2010 og å overføra midlane til SPU.2 Overføringa kom på i alt 19,8 mrd. kroner. Inntekt frå avkastning i fondet var 252,4 mrd. kroner, jf. Noregs Banks årsmelding om SPU. Av dette kjem samla 86,1 mrd. kroner3 frå renter, utbyte og andre netto inntekter, med frådrag for forvaltningskostnader, medan 35,2 mrd. kroner kjem frå realiserte vinstar på verdipapir, og 139,6 mrd. kroner kjem frå urealiserte vinstar på verdipapir. Valutakursreguleringar førte til ein nedgang i verdien av fondet målt i norske kroner svarande til 8,5 mrd. kroner som følgje av noko styrkt kronekurs i 2010. Noregs Banks årsmelding om SPU syner eit resultat før valutakursregulering og forvaltningskostnader på 263,9 mrd. kroner (jf. spesifikasjon i tabell 3.2, note 5.)

Kontantstraumen frå petroleumsverksemda medrekna eventuelle finanstransaksjonar i samband med at staten har kjøpt eller selt aksjar i Statoil ASA, og med frådrag for overføringa til statsbudsjettet, utgjer netto avsetjing til fondet over statsbudsjettet. For 2010 utgjer dette 166,6 mrd. kroner.4 Kontantoverføringane frå statskassa til fondet gjennom året vert fastlagde ut frå ein prognose for netto avsetjing der ein òg tek omsyn til om det vart overført for mykje eller for lite året før.

For 2010 vart det samla overført 165,4 mrd. kroner5. Overføringane fordelte seg slik (tal i mill. kroner).6

I 2009 vart det overført 5 180 mill. kroner mindre frå statskassa til fondet enn netto avsetjing, jf. mellomrekninga med statskassa per 31.12.2009. Overføringane for 2010 utgjer 160 212 mill. kroner når ein tek omsyn til at det vart overført for lite i 2009. Dei kontante overføringane i 2010 er etter dette 6 390 mill. kroner mindre enn netto avsetjing til SPU etter statsrekneskapen. I kapitalrekneskapen per 31. desember 2010 er differansen ført opp som ei mellomrekning mellom fondet og statskassa (tabell 3.3). I tråd med tidlegare praksis vert dette avrekna i overføringane til fondet i det etterfølgjande året.

Samla verdi av fondet ved utgangen av 2010 er bokført til 3 080,9 mrd. kroner i kapitalrekneskapen. Dette svarar til marknadsverdien av fondet på 3 074,5 mrd. kroner med tillegg for mellomrekninga på 6,4 mrd. kroner. Balansen i SPU er nærare spesifisert i tabell 3.3, der òg bruttotal for balansen til fondet kjem fram.

Kapitalen i SPU er plassert i både renteberande verdipapir og eigenkapitalinstrument. Noregs Bank forvaltar SPU på oppdrag frå Finansdepartementet. Finansdepartementet har i mandatet for fondet definert nærare innretting for forvaltninga. Departementet fastsette nytt mandat 8. november 2010, med verknad frå 1. januar 2011. Mandatet kom i staden for forskrifta, tidlegare utdjupande retningsliner frå departementet og forvaltningsavtale med Noregs Bank. Meir om dette står i Meld. St. 15 (2010–2011).

Den 18. mars 2011 offentleggjorde Noregs Bank årsmeldinga for forvaltninga av SPU.

Årsmeldinga til Noregs Bank gjer greie for korleis den særskilde porteføljen av utanlandske verdipapir i SPU, som svarar til verdien av innskotet i Noregs Bank, vart forvalta i 2010. Årsmeldinga syner at den bokførte verdien av den særskilde porteføljen var 3 074,5 mrd. kroner ved utgangen av 2010. Avkastninga på dei utanlandske investeringane i fondet vart 9,6 prosent for heile 2010 når ein måler i utanlandsk valuta i samsvar med valutasamansetjinga til referanseporteføljen. Når ein fordeler avkastninga på aksje- og obligasjonsporteføljane, syner tala at aksjeinvesteringane gav ei avkastning på 13,3 prosent, medan avkastninga på obligasjonsinvesteringane utgjorde 4,1 prosent.

Verdien av den norske krona styrkte seg 0,1 prosent mot valutakorga til SPU i 2010. Dermed vart verdien av fondet målt i norske kroner tilsvarande lågare. Det er avkastninga i utanlandsk valuta som er relevant når ein skal vurdera utviklinga i den internasjonale kjøpekrafta til fondet.

Dei samla kostnadene til forvaltninga vert dekte av avkastninga til fondet i samsvar med forvaltningsavtalen mellom Finansdepartementet og Noregs Bank. For 2010 utgjorde dei samla kostnadene for SPU 0,11 prosent av kapitalen. Avkastningsavhengige honorar til eksterne forvaltarar er rekna med, og kom på om lag 1,0 mrd. kroner i 2010, mot 1,4 mrd. i 2009. Samla utgjorde forvaltningsgodtgjersla til Noregs Bank 2 959 mill. kroner i 2010. Dette er nærare spesifisert i note 2 i Noreg Bank si årsmelding om SPU for 2010.

Noregs Banks årsmelding er utrykt vedlegg til Meld. St. 15 (2010–2011) Forvaltninga av Statens pensjonsfond i 2010.

Note 1 Inntekter frå netto kontantstraum

Dette talet utgjer netto kontantstraum frå petroleumsverksemda og vert overført til SPU over kapittel 2800, post 50 i statsbudsjettet. Netto kontantstraum utgjer desse postane på statsbudsjettet (tal i mill. kroner):

Note 2 Inntekt frå netto finanstransaksjonar

Dette talet utgjer netto finanstransaksjonar knytte til petroleumsverksemda og vert overført til SPU over kapittel 2800, post 96 i statsbudsjettet. Netto finanstransaksjonar utgjer desse postane på statsbudsjettet (tal i mill. kroner):

Rekneskapsført beløp i 2009 er knytt til overføring frå SPU for å finansiera finanstransaksjonar under Olje- og energidepartementet, jf. Kap. 1811 Statoil ASA, post 96 aksjekjøp.

Note 3 Utgift ved overføring til statsbudsjettet

Overføringa frå SPU til statskassa vert fastsett i samband med stortingshandsaminga av nysaldert budsjett i desember og ført til inntekt over kapittel 5800, post 50 (tal i mill. kroner):

Note 4 Inntekt ved overføring av midlar frå Statens petroleumsforsikringsfond

Stortinget vedtok 17. desember 2010 å avvikla Statens petroleumsforsikringsfond (SPFF) per 31. desember 2010 og å overføra midlane til SPU, jf. Innst. 144 L (2010–2011) og Prop. 47 LS (2010–2011). Overføringa utgjer 19,8 mrd. kroner og er presentert på ei særskild line i resultatoppstillinga ovanfor. Den tidlegare lova om SPFF vart oppheva same dag som fondet vart avvikla.

Note 5 Inntekter frå avkastning i fondet

Noregs Banks resultatrekneskap for SPU:

Summen av renteinntekter (44,6 mrd. kroner), aksjeutbyte (42,8 mrd. kroner) og andre nettoinntekter (1,7 mrd. kroner), med frådrag for forvaltningskostnader (3,0 mrd. kroner), utgjer 86,1 mrd. kroner og inngår i statens samla overskot, jf. tabell 1.2 kapittel 1.

3.2 Statens pensjonsfond Noreg

Folketrygdfondet forvaltar Statens pensjonsfond Noreg (SPN) på oppdrag frå Finansdepartementet.

Folketrygdfondet offentleggjorde 17. mars 2011 årsmeldinga for forvaltninga av SPN i 2010. Eigenkapitalen i SPN var 134,9 mrd. kroner ved utgangen av 2010, jf. tabell 3.5 nedanfor. Marknadsverdien av dei samla eigenkapitalplasseringane til fondet var 87,9 mrd. kroner. Fondet hadde ein urealisert kursvinst på slike verdipapir på 10,3 mrd. kroner. Marknadsverdien av dei samla renteplasseringane var 51,1 mrd. kroner per 31. desember 2010. Det er i balansen elles ført opp krav med 0,5 mrd. kroner og gjeld på i alt 4,6 mrd. kroner, der 4,0 mrd. kroner er knytt til kontantsikring og 0,6 mrd. kroner er anna gjeld (først og fremst repohandlar).

I 2010 var inntektene i SPN (medrekna endring i urealiserte vinstar) på 17,9 mrd. kroner, jf. tabell 3.4 nedanfor.7 Renteinntekter utgjorde 2,4 mrd. kroner, medan utbyte frå selskap i porteføljen utgjorde 2,4 mrd. kroner. Dei realiserte verdipapirvinstane var på til saman 3,4 mrd. kroner, medan urealiserte verdipapirvinstar var på 10,0 mrd. kroner. Netto andre inntekter var negative med 0,4 mrd. kroner. Samla administrasjons- og forvaltningskostnader var 90,9 mill. kroner.

Årsmeldinga til Folketrygdfondet gjer greie for korleis porteføljen av verdipapir i SPN vart forvalta i 2010. Avkastninga i fondet i 2010 var på 15,3 prosent. Avkastninga på plasseringane til fondet i norske renteinstrument var på 7,5 prosent, medan avkastninga på norske aksjar var på 19,1 prosent. Avkastninga av rente- og aksjeplasseringar i resten av Norden var på høvesvis 3,7 og 28,2 prosent.

Folketrygdfondets forvaltning av SPN vart i 2010 revidert av revisjonsselskapet Ernst & Young, som er oppnemnt av Finansdepartementet.