5 Fisket etter avtalane i 2016 og 2017

Dette kapitlet gjer greie for hovudtrekka i fisket etter fiskeriavtalane Noreg hadde med andre land i 2016 og 2017. Hovudvekta er lagt på norsk utnytting av avtalane og i kva grad partane som får tildelt kvotar i norske område, faktisk utnyttar desse kvotane.

Norske fiskarar utnyttar generelt kvotane godt, og for dei kommersielt viktigaste bestandane blir kvotane nytta så godt som fullt ut, jf. tabell 5.1. For fiskeslaga i tabellen kan ein normalt overføre inntil 10 prosent av kvotane mellom år. Avvik frå full utnytting i enkelte år tydar altså ikkje nødvendigvis på at kvotane vi har tilgjengelig ikkje blir fiska opp. Variasjon i kvoteutnytting kan til dømes reflektere fiskeflåtens tilpassing til prisvariasjonar over år, prioritering av anna aktivitet eller dårlege fangstforhold.

Noreg utnyttar kvotane på dei bestandane som vi deler med Russland stort sett godt. Russland fiskar store deler av sine kvotar i norsk økonomisk sone (NØS) og fiskevernsona ved Svalbard.

Noreg nytta heile den norske sildekvoten og seikvoten sør for 62°N vart godt nytta i 2016 og 2017. Torskekvoten har vore brukbart utnytta. Ifølgje offisiell fangststatistikk har EU i dei seinare åra hatt relativt god utnytting av dei fleste fellesbestandane i Nordsjøen; det same gjeld kvotane dei har i norsk sone nord for 62°N. Med unntak av hyse og kviting har Sverige nytta sine kvotar, som dei får ut frå nabolandsavtalen, i norsk økonomisk sone godt.

I EU-farvatna vart dei norske kvotane og sonetilgangen av dei pelagiske artane sild, kolmule og havbrisling, i tillegg til blåkveite og kviting, godt nytta begge åra. Noreg nytta heile augepålkvoten i 2016, men berre 30 prosent i 2017. Norske linefartøy fiska opp langekvoten og hadde god utnytting av brosmekvoten i 2016 og 2017.

Det norske fisket i Skagerrak har dei siste åra i hovudsak vore konsentrert om reke og sild. EU har fiska mest av artane torsk, raudspette, sild og reker i Skagerrak.

Færøyane har fiska mesteparten av kvotane sine på torsk, hyse og sei i NØS begge åra.

Med unntak av kveite har Noreg hatt godt utbytte av kvotane i Grønlands sone i 2016 og 2017. Det same har Grønland i NØS nord for 62°N. Noreg har også utnytta botnfiskkvotane ved Island godt begge åra. Det same har Island i NØS nord for 62°N.

Kyststatane har, som tidlegare år, nytta kvotane sine av dei pelagiske artane norsk vårgytande sild, kolmule og makrell godt. Kvotefleksibilitetsordninga har gjort at statane har høve til å overføre unytta kvote til neste år, noko som har ført til ein høgare utnytting enn tidlegare.

Både i sesongen 2016/2017 og sesongen 2017/2018 nytta Noreg heile kvoten sin av lodde ved Island, Grønland og Jan Mayen. I samsvar med forvatlningsplanen for lodde blir det ikkje lenger fiska om sommaren. Heile kvota blir difor fiska ved Island om vinteren. Sidan vinterfiske halde på i ein kort periode og dei norske fartøya har strenge restriksjonar i Islands økonomiske sone knytt til område, reiskap og siste fiskedato, er det alltid spennande om Noreg klarer å fiske opp kvoten sin i tide.

Foto: Gunnar Sætra, Havforskingsinstituttet

For mange fiskeartar er det dei siste åra innført kvotefleksibilitet over år. Samanlikningar mellom kvotar og fangst i dei enkelte år kan difor vere misvisande. Fiskeslaga dette gjelder er markert i fotnotane i tabellane under.

5.1 Tosidige avtalar

5.1.1 Noreg – Russland

Noreg har stort sett ei høg utnytting av kvotane på dei fiskebestandane vi forvaltar saman med Russland. Justert for kvotefleksibilitet ligg utnyttingsgraden på 100 prosent for torsk, medan den ligg på om lag 90–95 prosent for hyse. Noreg har god tilgang på desse bestandane i eiga sone, og vi nyttar difor lite av sonetilgangen vi har i russiske sone. Utnytting av hysekvoten har vore låg dei siste åra. Dette skuldast i all hovudsak høg torskekvote og liten interesse i kystfiskeflåten for å fiske hyse kombinert med låg tilgang på hyse i kystnære strok. Fiskeridirektoratet har i samråd med fiskerinæringa justert reguleringa i løpet av åra ved å innføre høg overregulering og fritt fiske for å legge til rette for at norsk hysekvote kan nyttast fullt ut.

Russland utnyttar også kvotane sine godt; dei fiskar vesentlege delar av sine kvotar i norsk økonomisk sone (NØS) og fiskerivernsona rundt Svalbard.

5.1.2 Noreg – EU

I EU-farvatna vart dei norske kvotane av dei fleste bestandane godt nytta. Tabell 5.6 og 5.7 viser høvesvis Noregs og EUs kvotar og fangstar på fellesbestandane i Nordsjøen. Tabell 5.8 viser fangstmoglegheitene for norske fartøy i EU-sona. For fleire artar kan kvoten også fiskast i NØS eller i internasjonalt område. Slike fangstar reduserer høvet til å fiske tilsvarande i EU-sona. Det er til dømes tilfellet med kolmule, makrell og fellesbestandane i Nordsjøen. Avvik kan elles kome av at fisken er vanskeleg tilgjengeleg eller at det er liten interesse for å fiske arten.

Noreg får også kvotar i grønlandske farvatn gjennom forhandlingane med EU, jf. tabell 5.8. Tradisjonelt har blåkveitekvoten på Vest-Grønland vore best nytta, men dei siste åra har også blåkveitekvoten på Aust-Grønland vore nytta. Dei siste åra har det vore liten interesse for å fiske reker.

Tabell 5.9 viser EU sine kvotar og fangstar i norske havområde. I NØS i Nordsjøen er kvotar både i 2016 og 2017 sett saman av tre kvoteavtalar: avtalen mellom EU og Noreg, avtalen mellom Sverige og Noreg og kolmuleavtalen.

Fisket i Skagerrak og Kattegat

Det norske fisket i Skagerrak har dei siste åra i hovudsak vore konsentrert om torsk, reker og sild.

EU har dei siste åra best nytta kvotane på torsk, raudspette og nordsjøsild. Det er i hovudsak Danmark og Sverige som fiskar på desse kvotane, men andre EU-land har mindre kvotar for enkelte artar. På eige grunnlag kvoteregulerer EU òg andre bestandar enn dei det er fastsett kvotar på gjennom avtalen om regulering av fiskebestandane i Skagerrak/Kattegat.

Tabellane 5.10 og 5.11 viser kvotane og fangstane i Skagerrak og Kattegat i 2016 og 2017.

Noreg – Sverige

Noreg har ein nabolandsavtale med Sverige om fiskeri, som gjev svenske fiskarar rett til å fiske i norsk sone i Nordsjøen.

Svenske kvotar og fangstar i norske havområde i 2016 og 2017 er vist i tabell 5.12.

5.1.3 Noreg – Færøyane

Færøyane har utnytta botnfiskkvotane godt. Færøyske fartøy har i hovudsak fiska kvoten på makrell i si eiga sone, i EU-sona og i internasjonalt farvatn dei siste åra. Dei har difor ikkje fiska noko særleg makrell i NØS nord for 62°N, eller i fiskerisona ved Jan Mayen i 2016 eller 2017. Færøyane har ikkje hatt tilgang til å fiske kolmule i norske havområde dei siste åra.

Norske fartøy har ikkje utnytta kvotane på botnfisk i færøysk sone i særleg grad dei siste åra. Noko av forklaringa er høge kvotar av torsk og hyse i Norskehavet og Barentshavet.

5.1.4 Noreg – Grønland

Noreg sine kvotar og fangstar i grønlandsk sone i 2016 og 2017 går fram av tabell 5.15. I tillegg kan norske fartøy fiske i grønlandsk sone på kvote tildelt av EU (sjå oversyn i tabell 5.8).

Kvotane på torsk og blåkveite vart godt utnytta, medan kvotane på kveite og brosme er vanskeleg å utnytte. Kvoten på kveite har derfor blitt redusert dei siste åra.

Kvoten på uer er delt i botnlevande og pelagisk uer. Den pelagiske uerkvoten frå Grønland og EU kan fiskast i internasjonalt farvatn. Desse kvotane blir utnytta.

Grønlands kvotar i NØS blir som regel godt utnytta, jf. tabell 5.16.

5.1.5 Noreg – Island

Norske fartøy har utnytta kvotane på botnfisk ved Island godt dei seinaste åra, jf. tabell 5.17 som viser norske kvotar og fangstar i islandsk sone. Island har også tradisjonelt fiska opp torskekvoten som dei er tildelt, samstundes som dei i stor grad utnyttar det kvantum som kan fiskast som bifangst. Tabell 5.18 gir eit oversyn over islandske kvotar og fangstar i norske havområde.

5.2 Kyststatsavtalar og andre fleirsidige avtalar

5.2.1 Norsk vårgytande sild

I 2007 var kyststatane einige om å innføre kvotefleksibilitet over årsskiftet for 2008. Denne ordninga er seinare ført vidare. Tabell 5.19 og 5.20 viser kvotane før og etter overføringar mellom partane, og overføringar over år.

Som følge av at Færøyane hausten 2012 fremma krav om ein høgare del norsk vårgytande sild, vart det i åra 2013 og 2014 inngått firepartsavtalar mellom EU, Island, Noreg og Russland om fordeling av norsk vårgytande sild. I avtalane vart det sett av eit kvantum til færøysk fiske, i samsvar med deira del frå 2007. Det vart ikkje semje om ein kyststatsavtale for 2015, men partane vart likevel samde om ein totalkvote i tråd med anbefalinga frå ICES. I 2016 vart det heller ikkje semje om ein avtale, men 15. januar 2016 la Noreg fram eit forslag til forvaltningstiltak i NEAFCs konvensjonsområde for 2016. I forslaget var det blant anna lagt opp til ein TAC ut frå forvaltningsplanen. Tre partar stemte for, ein imot og ein part valde å ikkje stemme. Noregs forslag vart difor vedtatt. Fordelinga av kvotar for 2016 er angitt i tabell 5.19. For 2017 vart det inngått avtale om totalkvote med TAC i tråd med forvaltningsplanen, men ingen fordeling av denne. Summen av nasjonalt fastsette kvotar var, som i 2016, høgare enn ICES si anbefaling.

Foto: Kjartan Mæstad, Havforskingsinstituttet

Færøyane og Island har dei siste åra fiska store delar av kvoten si i eiga sone. EU tar store delar av kvoten sin i norsk sone, medan Russlands fangstar hovudsakleg er tatt i norsk sone og internasjonalt farvatn. Noreg har tradisjonelt fiska nesten heile kvoten i eiga sone, men i 2017 vart drygt 40 prosent av kvoten tatt i internasjonalt farvatn. Årsaka var at silda sto langt til havs.

5.2.2 Lodde ved Island, Grønland og Jan Mayen

I mai 2015 reforhandla Island og Noreg den bilaterale avtalen mellom seg for sesongen 2015/2016, noko som gav Noreg betre føresetnader i IØS. Denne avtalen vart vidareført både sesongen 2016/2017 og sesongen 2017/2018.

Etter fleire tokt hausten 2016 og januar 2017 vart det i slutten av januar sett ein TAC på 57 000 tonn lodde for sesongen 2016/2017. Det norske fisket vart opna 30. januar. Island gjennomførde eit nytt tokt i byrjinga av februar, noko som gjorde at det 14. februar vart funne grunnlag for å auka TAC til 299 000 tonn. Norsk kvote auka difor til 59 474 tonn.

Basert på tokt hausten 2017 vart det oktober 2017 satt ein TAC på 208 000 tonn lodde. Det norske fisket vart opna 1. januar 2018 innanfor ein kvote på 63 680 tonn lodde. Island gjennomførde eit nytt tokt i midten av januar, noko som gjorde at det i februar vart funne grunnlag for å auka TAC til 285 000 tonn. Norsk kvote auka difor til 73 724 tonn (63 680 tonn etter byte og overføringar).

5.2.3 Kolmule

I tillegg til Noregs kyststatsdel av kolmule, byter også Noreg tradisjonelt til seg kolmule frå EU – samstundes som vi byter frå oss kolmule til Russland.

Frå og med 2013 vart det innført kvotefleksibilitet over årsskiftet i fisket etter kolmule.

Noreg fiska både i 2016 og 2017 på forskot på neste års kvote. I begge åra fiska norske fartøy den største delen av kvoten sin i EU-sona vestafor og nordafor Irland. Sjølv om det ikkje vart semje om ein kyststatsavtale for kolmule i 2016 fekk Noreg gjennom bilaterale avtaler med EU og Færøyane tilgjenge til å fiske deler av kvoten i høvesvis EU-sona og i Færøysona. Tilsvarande tilgjenge vart også avtalt for 2017. Sonetilgjenget i EU-sona vart, som normalt, godt utnytta begge åra, medan tilgjenget til Færøy-sona knapt har vore nytta.

Tabell 5.22 og 5.23 viser kvotane før og etter overføringar mellom partane, og overføringar over år. Dei fleste partane utnyttar kvotane godt.

EU-fartøy og færøyske fartøy har dei siste åra fiska den største delen av sine kvotar i eigne farvatn, medan islandske fartøy i størst grad har fiska i færøysk sone. Russland og Grønland fiskar i hovudsak i Færøysk sone og i internasjonalt farvatn.

Foto: Havforskingsinstituttet

5.2.4 Makrell

Frå og med 2011 vart det innført kvotefleksibilitet over årsskiftet i fisket etter makrell. Tabell 5.24 og 5.25 viser kvotane før og etter overføringane mellom partane, og overføringane over år. Noreg fiska både i 2016 og 2017 på forskot på neste års kvote. Noreg fiska storparten av kvoten i 2016 og 2017 i eiga sone. Dei fleste partane utnyttar kvotane godt.

5.2.5 Norsk fiske i Irmingerhavet

Den norske kvoten av uer i Irmingerhavet er samansett av tre komponentar: Eit kvantum frå forvaltningsavtalen om snabeluer i Irmingerhavet, og kvantum som Noreg byter til seg frå Grønland og EU. Deltakinga i fisket har variert frå år til år. I 2016 deltok to norske fartøy, og i 2017 deltok eitt fartøy. Dei siste åra har kvoten blitt godt utnytta, jf. tabell 5.26.

5.2.6 Norsk fiske i det nordvestlege Atlanterhavet

Sidan 2010 har det vore stor interesse for fiske etter torsk i det nordvestlege Atlanterhavet. I 2016 deltok tre norske fartøy i dette fisket, medan to norske fartøy deltok i 2017. Kvoten var om lag fullt utnytta i begge åra.